Οι σπηλιές, τα βάραθρα και οι καταβόθρες στην Παλαιομάνινα που προκαλούν δέον και κρύβουν πολλά μυστικά

Τμήμα της σπηλιάς "Γκούβα α Φούρου"

Η «Γκούφα α Φούρου», η «Γκούβα Ντελή» και άλλα σπηλαιοβάραθρα έχουν σταλακτικό διάκοσμο και χρησιμοποιούνταν ως λατρευτικοί χώροι στην αρχαιότητα!

Του ΓΙΩΡΓΟΥ Π. ΜΠΑΜΠΑΝΗ

Οι επισκέπτες στην Παλαιομάνινα, πέρα από τα επιβλητικά τείχη τη αρχαίας πόλης, την εκπληκτική ακρόπολη, την εντυπωσιακή «Αυλόπορτα» ή «Πόρτα», τους πύργους και τις πυλίδες, μπορούν να πάνε  και σε πολλά άλλα αξιοθέατα  του χωριού, όπως, για παράδειγμα, είναι  τα σπήλαια και τα σπηλαιοβάραθρα που προκαλούν δέος και θαυμασμό και κρύβουν πολλά μυστικά.

Την πρώτη ενημέρωση και εικόνα για τα σπήλαια αυτά μού έδωσε ένα Δελτίο Τύπου (Ανακοίνωση) της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας, το οποίο κυκλοφόρησε στις 23 Νοεμβρίου του 2008 και τη δεύτερη  η εφημερίδα «Παλαιομάνινα», της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων τη Παλαιομάνινας  με δημοσιεύματα στα υπ΄ αριθμό 2 και 3 φύλλα της. Το Δελτίο Τύπου έχει ως εξής:

«Στην Παλαιομάνινα πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σεπτέμβριο (σημείωση: του 2008) διήμερη επίσκεψη μελών της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας (ΕΣΕ) κ.κ. Νικολάου Λελούδα και Δημητρίου Χατζηλιάδη προκειμένου να διερευνηθεί η μικρή σπηλιά "Γκούβα α Φούρου" καθώς και άλλα σημεία, κυρίως καταβόθρες με σπηλαιολογικό ενδιαφέρον, ανταποκρινόμενοι στο αίτημα για διερεύνηση της επιστήμονος (βιολόγου) από την Παλαιομάνινα κυρίας Κυριακής Κέκου, η οποία έχει δημιουργήσει ειδικό blog ενημέρωσης για την Παλαιομάνινα με τη διεύθυνση: WWW.paleomanina.blogspot.com.

Τα δύο στελέχη της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας κατάρτισαν σχετική έκθεση με σημαντικά συμπεράσματα και προτάσεις, που πρέπει να αξιοποιηθούν για την επιστημονική έρευνα και την ανάπτυξη της περιοχής. Παραθέτουμε την έκθεση αυτή για τις έρευνές τους στη σπηλιά «Γκούφα Φούρου» (Σπηλιά του Κλέφτη) και το σπήλαιο – βάραθρο «Τσουγκρή – Αγριλιά», η οποία έχει ως εξής:

ΣΠΗΛΑΙΟ «ΓΚΟΥΒΑ α ΦΟΥΡΟΥ» («Σπηλιά του Κλέφτη»).

 
Τοποθεσία – Συντεταγμένες: Το σπήλαιο βρίσκεται σε ρεματιά, νότια του χωριού Παλαιομάνινα, που καταλήγει στον ποταμό Αχελώο μετά από 700 μέτρα, περίπου. Η είσοδός του «βλέπει» προς Νότο, με συντεταγμένες (μετρήσεις GPS):

- Γεωγραφικό Πλάτος: 38ο 32΄ 38,8 Βόρειο.
- Γεωγραφικό Μήκος: 21ο 14΄ 35,5 Ανατολικό.
- Υψόμετρο: 77 μέτρα.


Γεωλογικά στοιχεία: Το γεωλογικό περιβάλλον του σπηλαίου αποτελείται από Δολομιτικούς Ασβεστόλιθους Κρητιδικής περιόδου, όπως μαρτυρούν και απολιθώματα που φωτογραφήθηκαν σε απόσταση 30 περίπου μέτρων Βόρεια της εισόδου. Η μορφή των ασβεστολίθων, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, η καρστικοποίηση έλαβε χώρα υπό την επιφάνεια του εδάφους και, στη συνέχεια, η διάβρωση αποκάλυψε τους βράχους. Οι ασβεστόλιθοι, φέρουν γλυφές του τύπου Subkutane Karren, καθώς και Kαρστικές οπές (Kavernose Karren), που ανάγουν την δημιουργία τους κατά το Πλειστόκαινο.

Περιοχή: Μέχρι την είσοδο του σπηλαίου, οδηγεί αγροτική οδός κακής βατότητας. Από πλευράς χλωρίδος, η περιοχή ανήκει στο, περίφημο, δάσος δρυών της Παλαιομάνινας.

Περιγραφή του σπηλαίου: Το σπήλαιο, αποτελείται από έναν θάλαμο, μήκους 20 μέτρων και πλάτος 8 – 10 μέτρων. Το ύψος οροφής, κυμαίνεται από 10 - 4 περίπου μέτρα κατά το μεσαίο διαμήκη άξονα, ελαττούμενο βαθμηδόν προς τα πλάγια. Η οροφή και τα τοιχώματα, φέρουν σταλακτιτικό διάκοσμο. Προς το βάθος του σπηλαίου, δημιουργείται, προς τα αριστερά, ένα ελικοειδές πατάρι, περιμετρικά σταλαγμιτικής κολώνας. Στο βάθος του θαλάμου, δεξιά, δημιουργείται, κατ’ αντίθετη έννοια, καταβόθρα, η οποία αποστραγγίζει τα νερά του σπηλαίου προς χαμηλότερα επίπεδα. Η καταβόθρα αυτή έχει αποφραχθεί πλήρως κατά το πρόσφατο (;) παρελθόν με μπάζα προερχόμενα από το δάπεδο του σπηλαίου, προκειμένου να μην εισέρχονται στο εσωτερικό της αιγοπρόβατα, γατί, κατά τη χρηστική φάση του σπηλαίου, χρησιμοποιείτο -μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες- σαν μαντρί. Το δάπεδο του σπηλαίου, αποτελείται από λατυποπαγή ιζήματα, ενώ στην κεντρική περιοχή του προεξέχουν γραμμικές σειρές ασβεστολίθων, προφανώς, από το φυσικό δάπεδο της αίθουσας. Αριστερά, ως προς τον εισερχόμενο, και κάτω από φωταγωγό που επικοινωνεί με την επιφάνεια, εντοπίζονται ίχνη λάξευσης, που πιθανώς ανάγονται κατά τη λατρευτική φάση / χρήση του σπηλαίου κατά την αρχαιότητα. Δεξιά, ως προς τον εισερχόμενο, διακρίνεται στο τοίχωμα λαξευμένος σταυρός, που πιθανώς ανάγεται στην πρώϊμη Χριστιανική εποχή.

Η σπηλαιολογική ομάδα, κατά την προσπάθεια προχώρησής της στο εσωτερικό του σπηλαίου, προσπάθησε να διανοίξει – απελευθερώσει από τα μπάζα την καταβόθρα, αλλά, σταμάτησε την προσπάθεια όταν εκτιμήθηκε ότι, η διατομή της ήταν πολύ μικρή – απαγορευτική για την είσοδο ανθρώπινου σώματος, σε συνδυασμό με το ότι, η υψομετρική διαφορά με το βασικό επίπεδο καρστικοποίησης (στάθμη Αχελώου ποταμού) ήταν μικρή και, δεν αναμένεται κάποια αξιόλογη συνέχεια του αγωγού. Κατά την προσπάθεια διάνοιξης της καταβόθρας, εντοπίσθηκαν πέντε (5) θραύσματα (όστρακα) αγγειοπλαστικής, που προέρχονταν από το δάπεδο του σπηλαίου και τα οποία παραδίδονται, μαζί με την παρούσα έκθεση, στην αρμόδια αρχαιολογική Εφορεία.


Συμπεράσματα – Προτάσεις:

Το εδαφολογικό και κλιματολογικό περιβάλλον του σπηλαίου, κατά το πρόσφατο αλλά και το απώτερο παρελθόν, άγουν στο συμπέρασμα ότι, το σπήλαιο θα πρέπει αρχικά να χρησίμευσε σαν κατοικία αγρίων ζώων και, μεταγενέστερα, του ανθρώπου. Εκτιμάται ότι, είναι επιτακτική η ανάγκη για αρχαιολογική και παλαιοντολογική ανασκαφή στο (ευτυχώς, μέχρι στιγμής) αδιατάρακτο δάπεδο του σπηλαίου. Η παραπάνω ανασκαφή, θα μπορούσε να συνδυασθεί και με τις ανασκαφές στο περίφημο κάστρο της Παλαιομάνινας και στην προϊστορική (;) τούμπα που βρίσκεται 500 μέτρα ανατολικά του σπηλαίου, στις όχθες του Αχελώου, όπου και το παλαιό νεκροταφείο του χωριού με τον ναό του Αγίου Γεωργίου.

Γενικά, το σπήλαιο ανήκει στην κατηγορία των σπηλαίων, τοπικού ενδιαφέροντος, λόγω του μικρού του μεγέθους και, δεν ενδείκνυται η τουριστική αξιοποίησή του, αλλά, θα μπορούσε, να προβληθεί κατάλληλα, σαν σύνδρομο τουριστικό στοιχείο, στα άλλα αξιοθέατα της περιοχής (αρχαιολογικοί χώροι, μεγάλο δάσος δρυών, Αχελώος κλπ).

(Σημείωση: Όπως μού έχει πει ο παππούς μου Δημήτρης Στεργίου, το μικρό αυτό σπήλαιο, που βρίσκεται νοτιοανατολικά του χωριού , οι ντόπιοι το ονομάζουν  "Γκούβα α Φούρου" και οι παλαιότεροι τη θεωρούσαν σπηλια-στάνη κάποιου Κύκλωπα. Το μικρό σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε στα νεότερα χρόνια κυρίως από βοσκούς και τα ζώα τους, ενώ κατά τη Γερμανική Κατοχή χρησιμοποιήθηκε ως κρυψώνας προστασίας των γυναικοπαίδων υπό το φόβο βομβαρδισμών του εχθρού). 

ΣΠΗΛΑΙΟ- ΒΑΡΑΘΡΟ «ΤΣΟΥΓΚΡΗ-ΑΓΡΙΛΙΑ» (Τρύπα στην Κουκουριφτιά»).

 
Τοποθεσία – Συντεταγμένες: Το σπηλαιοβάραθρο βρίσκεται 3 χιλιόμετρα, περίπου, ανατολικά του κάστρου της Παλαιομάνινας, μέσα στο δάσος των δρυών, κατά μήκος ενός γεωλογικού ρήγματος. Κατά μήκος του παραπάνω ρήγματος, υπάρχουν κι’ άλλα βάραθρα (τουλάχιστον τρία), που πρέπει να ερευνηθούν μελλοντικά. Το βάραθρο, είναι επίσης γνωστό στους ντόπιους και, σαν «Τρύπα του Βρωμόξυλου», ή, «Κουκουριφτιάς», λόγω της ύπαρξης του ομώνυμου δέντρου πολύ κοντά στην είσοδό του, σε αντίθεση με τις βελανιδιές που κυριαρχούν στην περιοχή.

Συντεταγμένες:

- Γεωγραφικό Πλάτος: 38ο 33΄ 41,7 Βόρειο.
-  Γεωγραφικό Μήκος: 21ο 12΄ 55,2 Ανατολικό.
-  Υψόμετρο: 167 μέτρα.


Το γεωλογικό ρήγμα διανοίγεται σε περιβάλλον δολομιτικών ασβεστολίθων.

Περιγραφή του σπηλαιο-βαράθρου: Η είσοδος του βαράθρου είναι σχεδόν κυκλική, με διάμετρο 2 μέτρα περίπου. Μετά την είσοδο, διανοίγεται το γεωλογικό ρήγμα κατά τη διεύθυνση ΝΑ – ΒΔ, το οποίο, σε πολλά σημεία, στενεύει τόσο που δεν επιτρέπει τη διέλευση ανθρώπου. Κατά τα πρώτα 10 μέτρα της καθόδου, τα τοιχώματα είναι σχεδόν κάθετα και, μετά, υπάρχει μία κλίση προς ΒΔ για άλλα 20 μέτρα, όπου είναι και το έσχατο όριο προχώρησης ανθρώπου κατά την κατακόρυφη έννοια. Κατά την οριζόντια έννοια, σχηματίζεται σ’ αυτό το επίπεδο μια διαμήκης αίθουσα με σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο στα τοιχώματά της, περί το τέλος της οποίας εντοπίσθηκαν διάσπαρτα ανθρώπινα οστά, ενός ατόμου. Η περαιτέρω κίνηση κατά μήκος του διαμήκους του εσωτερικού του γεωλογικού ρήγματος, είναι αδύνατη λόγω υπερβολικής στενότητας του χώρου. Πιθανόν, να υπάρχουν σημεία διεύρυνσης, στα οποία δεν είναι δυνατή η πρόσβαση.

Συμπεράσματα – Προτάσεις: Το σπηλαιοβάραθρο, από τη φύση του, αποτελεί ένα χρήσιμο μέσο για τη μελέτη του γεωλογικού ρήγματος.
Επειδή, βρίσκεται σε εύκολα προσπελάσιμη θέση (15΄ περπάτημα από τον πλησιέστερο δρόμο) καθώς και λόγω του μικρού του βάθους (20 μέτρα), είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί για βασική εκπαίδευση – εξοικείωση σπηλαιολόγων

Κι άλλα Σπήλαια

Επίσης, στον ιστότοπο της κυρίας Κικής Κέκου  διάβασα  όλη την Έκθεση της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, την οποία κατάρτισαν τα εκπαιδευμένα άτομα, οι κ.κ. Ν. Λελούδας και Δ. Χατζηλιάδης, οι οποίοι τίμησαν το χωριό με τις διερευνητικές εξορμήσεις στα σπήλαια και σπηλαιοβάραθρα της Παλαιομάνινας. Ακόμα, στον ίδιο ιστότοπο  έχει αναρτηθεί έρευνα και του σπηλαιολόγου Γιάννη Ζαβιτσιανάκη στις 19 Ιουνίου του 2012, όπου παρουσιάζονται οι ακόλουθες  λεπτομέρειες και για την καταβόθρα  που υπάρχει το ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου:

Τμήμα της οροφής στη "Γκούβα α Φούρου" 

H είσοδος της "Γκούβα α Φούρου" σε πλαγιά νότια της Παλαιόμανινας

Σπηλαιο -βάραθρο Αγ. Νικολάου: Το σπηλαιοβάραθρο βρίσκεται ακριβώς έξω από τον περίβολο του Ι.Ν. του Αγ. Νικολάου, εξωκλήσι στο οποίο οδηγεί αγροτικός δρόμος 1200 μέτρων, δεξιά από την είσοδο του χωριού της Παλαιομάνινας. Βρίσκεται κατά μήκος γνωστού γεωλογικού ρήγματος της περιοχής.

Κατά μήκος του παραπάνω ρήγματος, υπάρχουν κι’ άλλα βάραθρα, ένα εκ των οποίων ερευνήθηκε από ομάδα της ΕΣΕ που αποτελούταν από τους Ν. Λελούδα και Δ. Χατζηλιάδη, στις 14/09/2008. 
Περιγραφή του σπηλαιο-βαράθρου: 
Η είσοδος του βαράθρου είναι μακρόστενη, στον ΒΔ – ΝΑ άξονα, με μήκος περίπου δύο μέτρα και πλάτος περίπου 0,70. 
Μετά τα 5 μέτρα της κατακόρυφης καθόδου, προς τα ΝΑ υπάρχει αβαθές κοίλωμα ενώ, η κύρια ανάπτυξη του σπηλαιοβαράθρου, βρίσκεται προς τα ΒΔ.

Προς την κατεύθυνση αυτή, υπάρχει συνέχεια του ρήγματος.  Συγκεκριμένα,  μια 8μέτρη διαδρομή με εντονότατη κατηφορική κλίση, που καταλήγει σε οριζόντιο χώρο διαστάσεων περίπου 3 επί 3 μέτρα.
Στο κατακόρυφο τοίχωμα που σηματοδοτεί το τέλος της διαδρομής αυτής, ανοίγονται τρία αβαθή κοιλώματα, το ένα επάνω από το άλλο. Μεγαλύτερο βάθος περίπου 4 μέτρων διαθέτει το μεσαίο από αυτά, στα τοιχώματα του οποίου υπάρχει και υποτυπώδης σταλακτιτικός διάκοσμος.

Ανάλογος υποτυπώδης διάκοσμος υπάρχει και σε άλλα σημεία του  σπηλαιοβαράθρου.

Συμπεράσματα – Προτάσεις: 
Το σπηλαιοβάραθρο, μπορεί να συμβάλει στην μελέτη του γεωλογικού ρήγματος που προαναφέρθηκε. Από την άποψη αυτή, παρουσιάζει γεωλογικό ενδιαφέρον.

Λόγω του μικρού μεγέθους του, της απουσίας συνέχειας και της ελλείψεως αξιόλογου διακόσμου, δεν παρουσιάζει περαιτέρω σπηλαιολογικό ενδιαφέρον.

Καλό θα είναι, λόγω του σημείου που βρίσκεται, στο οποίο υπάρχει αρκετά συχνή διέλευση λόγω και της ύπαρξης του Ι.Ν. του Αγ. Νικολάου, να τοποθετηθεί μια σχάρα επί του στομίου εισόδου, προς αποφυγή ατυχημάτων.

Η «Γκούβα Ντελή»

Πέρα όμως τα  παραπάνω σπήλαια και σπηλαιοβάραθρα, στην Παλαιομάνινα υπάρχει η «Γούβα Ντελή», δηλαδή « Σπηλιάτου Ντελή», του λήσταρχου ς από τον Αετό Ξηρομέρου, ο οποίος, όπως έχει αποκαλύψει ο παππούς μου Δημήτρης Στεργίου σε πρόσφατο άρθρο του,  σκοτώθηκε στην Παλαιομάνινα! Ολοκληρώνω την περιήγηση αυτή στα Σπήλαια της Παλαιομάνινας με την αναδημοσίευση του σχετικού άρθρου του παππού μου:

«Υπάρχει κοντά στο χωριό, στο δάσος της Μάνινας, το τοπωνύμιο «Η Σπηλιά του Ντελή», για την οποία οι γέροντες του χωριού έλεγαν ότι εκεί σκοτώθηκε ο αιμοβόρος ληστής

Μία ευχάριστη έκπληξη μού επεφύλαξε η ανάγνωση ενός σημαντικού άρθρου των Γιώργου Μπαρμπαρούση και Βαγγέλη Κουτιβή, που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο Katounanews.blogspot στις 20 Μαϊου του 2017 και αναδημοσιεύθηκε και σε άλλους αξιέπαινους για  την ενημερωτική τους προσφορά ιστότοπους της περιοχής μας. Το άρθρο αφορά τον περιβόητο λήσταρχο του 19ου αιώνα Ντελή, ο οποίος γεννήθηκε γεννήθηκε στον Αετό Ξηρομέρου, έδρασε  στα δύσβατα και πετρόχτιστα ξηρομερίτικα βουνά και με είχε απασχολήσει από νωρίς, από τα μαθητικά μου χρόνια στην Παλαιομάνινα.

Στο χωριό μου, την Παλαιομάνινα, την παραμονή της γιορτής του Λαζάρου όλα σχεδόν τα παιδιά – μαθητές προετοιμαζόμασταν  τα παλαιότερα χρόνια (στη δεκαετία του 1950) για το έθιμο του «Λαζάρου». Από τρία ξύλα (συνήθως καδρόνια) ίσου μήκους σχηματίζαμε  ένα ισοσκελές περίπου τρίγωνο. Ύστερα, ένα μεγάλο ξύλο (συνήθως κι αυτό από καδρόνι), στο ύψος περίπου των παιδιών, έτεμνε τη βάση του τριγώνου αυτού. Στη συνέχεια, κρεμούσαμε, δεξιά και αριστερά από τη βάση του τριγώνου, μεγάλα κουδούνια γιδιών και τραγιών (κύπρια), ενώ στολίζαμε  το τρίγωνο με δάφνες, που τις μαζεύαμε από την τοποθεσία «Γκούβα α Ντελί» (στην τοπική διάλεκτο), δηλαδή Σπηλιά όπου έμενε και όπου σκοτώθηκε ο λήσταρχος Ντελής), και αγριολούλουδα.

Θυμάμαι ότι ήταν η μοναδική τοποθεσία του χωριού μας, όπου υπήρχαν αυτοφυείς δάφνες. Η τοποθεσία, κοντά στο ξωκλήσι του αγίου Νικολάου, έχει ένα εκπληκτικό ανάγλυφο από λοφίσκους και μέσα σε ένα από αυτούς είναι η «Σπηλιά του Ντελή», ένα απότομο και άγριο βαθούλωμα που προκαλούσε και προκαλεί δέος. Εκεί, πάνω στο χείλος της σπηλιάς και σε επικίνδυνα σημεία υπήρχαν οι δάφνες, από τις οποίες, με κίνδυνο να γκρεμισθούμε στη χαράδρα, κόβαμε για τον «Λάζαρο».

Η περιέργειά μου και η δίψα μου να μάθω γιατί πήρε η τοποθεσία και η σπηλιά αυτή αυτό το όνομα άρχισε από μαθητής του Δημοτικού Σχολείου και κορυφώθηκε στα γυμνασιακά μου χρόνια. Τα καλοκαιρινά απογεύματα συναντούσα στα καφενεία υπερήλικες του χωριού μου και τους ρωτούσα για το τοπωνύμιο αυτό. Άλλος έλεγε ότι πήρε το όνομα από τον ιδοκτήτη της περιοχής, ένα Δελή, ενώ άλλοι, οι περισσότεροι, μού έλεγαν ότι εκεί κρυβόταν και εκεί σκοτώθηκε ο λήσταρχος της περιοχής μας, ο Ντελής. Και οι πληροφορίες μας για το θέμα αυτό σταματούσαν εκεί.

Τώρα, στο άρθρο αυτό διάβασα ότι η δράση του Ντελή  άρχισε να αποκτά πανελλήνιο ενδιαφέρον, όταν τον Νοέμβριο του 1865 απήγαγε τρεις Άγγλους περιηγητές και τους απελευθέρωσε αφού πήρε λύτρα. Έκανε δηλαδή ό,τι έκανε και ο λήσταρχος Νταβέλης στην Αττική. Επίσης, διάβασα ότι ο Ντελής σκοτώθηκε, ύστερα από προδοσία από την «απηθώτρα» του, στο δάσος της Μάνινας («Απηθώτρα» λεγόταν αυτός που φύλαγε τα χρήματα και τα πράγματα αξίας του κάθε ληστή και βέβαια, είχε κάθε λόγο να τον προδώσει, αφού έμεναν σε αυτόν και έπαιρνε και την αμοιβή από την επικήρυξη του ληστή). Μαζί του ήταν και άλλοι ληστές από τον Αετό, όπως ο Καρύκης, που σκοτώθηκε την ίδια μέρα και ένα δωδεκάχρονο παιδί που σώθηκε και αργότερα έγινε μοναχός στο Άγιο Όρος. Ο Ντελής είχε διαπράξει συνολικά 38 φόνους.

Η πληροφορία αυτή, ότι δηλαδή ο Ντελής σκοτώθηκε στο δάσος της Μάνινας επιβεβαιώνεται τώρα από την παρούσα ανακοίνωσή μου, ότι δηλαδή στο δάσος της Παλαιομάνινας ή της Μάνινας, κοντά στο χωριό, υπάρχει ομώνυμη σπηλιά και ότι οι γέροντες της του χωριού μου τόνιζαν ότι εκεί σκοτώθηκε ο Ντελής.

ΥΓ. Ο φίλος, συγχωριανός μου και πρόεδρος της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας Κώστα Κουτουβέλης μού υπενθύμισε, μετά τη δημοσίευση της ανακοίνωσης αυτής στο xiromeronews, ότι κοντά στο Ναό του Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης της Παλαιομάνινας λειτουργούσε επί δεεκαετίες το καφενείο του Κουτσούμπα ή Κέκου. Εκεί, στην αυλή του καφενείου υπήρχε μια θεόρατη βελανιδιά, όπου κρεμάστηκε το πτώμα του Ντελή ή κατ΄άλλους το κεφάλι του, όπως συνηθιζόταν τότε μετά την εξόντωση των περισσότερων ληστών (Γιαγκούλας, Μπαμπάνης και άλλους)»