Νέα ωδή και θρήνος για την αρχαία Παλαιομάνινα

Παρά τις συνεχείς και έντονες παρεμβάσεις προς τους αρμοδίους σήμερα, τα τείχη, η ακρόπολη, οι πύργοι και οι πύλες της αρχαίας πόλης είναι σκεπασμένα εντελώς από χόρτα, θάμνους και δέντρα, σε αντίθεση από την εικόνα  αγάπης και θαυμασμού προς τον ελληνικό πολιτισμό των Νεοελλήνων που παρουσίαζε ο ίδιος χώρος πριν από 110 χρόνια

Γράφει ο Δημήτρης Στεργίου






Φωτό  με τις κάτωθι λεζάντες

Πανοραμική φωτογραφία της αρχαίας παλαιομάνινας του 1917

Σημερινές  εικόνες ντροπής  για την άθλια κατάσταση του απέραντου χώρου της αρχαίας Παλαιομάνινας

Το δημοσίευμα για τη Μελίνα Μερκούρη.

Η άμεση απάντηση – επιστολή της Μελίνας Μερκούρη

Ο φιλέρευνος  εγγονός μου Γιώργος Π. Μπαμπάνης «αλίευσε» στο χρησιμότατο διαδίκτυο και προώθησε (όπως κάνει πάντοτε) και σε μένα μιαν εκπληκτική φωτογραφία του 1917 (δηλαδή ακριβώς πριν από 100 χρόνια!), η οποία παρουσιάζει ανάγλυφα όλη την απέραντη αρχαία Παλαιομάνινα με τα τείχη της, τις πύλες της, την ακρόπολη και τους πύργους της να στέκονται όρθιοι επί αιώνες. Όταν είδα τη φωτογραφία αυτή και τη συνέκρινα με πρόσφατες  μελαγχόλησα,  αγανάκτησα και θυμήθηκα ότι την ίδια απογοητευτική και γεμάτη ντροπή για τους Νεοέλληνες  εικόνα είχα αντικρύσει όταν είχα επισκεφτεί το 1988, ύστερα από απουσία είκοσι περίπου ετών. το χωριό μου.  Τα επιβλητικά τείχη, η ακρόπολη, οι πύργοι και οι πύλες ήταν καταχωνισμένα στα χόρτα και ήταν σκεπασμένα με δέντρα, ενώ θάμνοι είχαν ριζώσεις επικίνδυνα ακόμα στους αρμούς των τεράστιων λίθων των τειχών!

Τότε, διευθυντής σύνταξης του «Οικονομικού Ταχυδρόμου) έγραψα ένα άρθρο – παρέμβαση που δημοσιεύθηκε στο ιστορικό περιοδικό  υπό τον τίτλο «για την κυρία Μερκούρη», στις  25 Αυγούστου 1988 (τότε η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη ήταν υπουργός Πολιτισμού). Το σημείωμα αυτό είχε ως εξής:

«Έτοιμη να καταρρεύσει, υπό το βάρος των 30 περίπου αιώνων της και από την εγκληματική αδιαφορία των Νεοελλήνων, μία από τις πιο επιβλητικές πύλες των αρχαίων κυκλώπειων τειχών της αρχαίας πόλης, όπου βρίσκεται το σημερινό χωριό Παλαιομάνινα, στην επαρχία Μεσολογγίου του Νομού Αιτωλοακαρνανίας (πρώτη φωτογραφία). Ήδη, όπως φαίνεται και στη δεύτερη φωτογραφία, έχει καταρρεύσει το μεγαλύτερο μέρος των εντυπωσιακών για τη δομή τους κυκλώπειων αυτών τειχών, που αρχίζουν από τον οικισμό και εκτείνονται από τα νοτιοδυτικά προς τα βορειοανατολικά σε μήκος 1.500 περίπου μέτρων και σε πλάτος από τα βόρεια προς τα νότια άλλο τόσο περίπου.

Σήμερα τα τείχη αυτά (όσα είναι προς τη μεριά του σημερινού χωριού), έχουν γίνει υπαίθρια αποχωρητήρια και χώρος σταυλισμού γαϊδουριών, αλόγων, γιδιών και προβάτων! Είμαστε σίγουροι ότι μετά το σημείωμα αυτό θα εκδηλωθεί για μιαν ακόμα φορά η ευαισθησία της υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη και ότι θα ενδιαφερθεί όχι μόνο να μείνει όρθια (στην κυριολεξία) η πολιτιστική μας κληρονομιά, αλλά και να εντάξει σε κάποιο προσεχές ανασκαφικό πρόγραμμα την αρχαία αυτή πόλη, όπου κυριαρχούν οι τυμβωρύχοι, όπως διαπιστώνεται από τις λαθραίες ανασκαφές που γίνονται σχεδόν κάθε βράδυ στην περιοχή αυτή…».

Αμ έπος, αμ έργον! Στις 6 Σεπτεμβρίου 1988 η Μελίνα Μερκούρη μού έστειλε επιστολή (επισυνάπτεται) με την οποία με ενημερώνει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η αρμόδια Εφορεία για την αρχαία πόλη της Παλαιομάνινας καθώς επίσης και για την έγκριση ποσού 3.000.000 δραχμών για τον καθαρισμό των αρχαίων τειχών! Το πλήρες κείμενο της επιστολής της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη έχει ως ακολούθως:

«Κύριε διευθυντά, σχετικά με τα αρχαία τείχη στο χωριό Παλαιομάνινα του Μεσολογγίου, θέμα στο οποίο αναφέρεται το ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα σας, στις 25.8.1988, θέλουμε να σας πληροφορήσουμε τα παρακάτω:

Με τη φροντίδα της αρμόδιας εφορείας Αρχαιοτήτων, ήδη από το 1987 έχει αρχίσει φέτος ο καθαρισμός του τείχους της αρχαίας Σαυρίας και συνεχίζεται φέτος με τη βοήθεια της Νομαρχίας, η οποία έχει διαθέσει για το σκοπό αυτό πίστωση 3.000.000 δραχμών.

Η μέριμνα όμως για την προστασία και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου δεν είναι ευθύνη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Το πρόβλημα του εκεί σταυλισμού των ζώων παρουσιάστηκε ήδη από την ίδρυση του νέου οικισμού. Παρά τις επανειλημμένες υποδείξεις και διαμαρτυρίες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στην κοινότητα και τους κατοίκους, το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει στο χώρο αυτό, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνονται οι εργασίες της εφορείας. Φιλικά, Μελίνα Μερκούρη».

Αναφέρω όλα αυτά, διότι με τέτοιες δημοσιογραφικές παρεμβάσεις που απευθύνονταν σε πολλά τότε ευήκοα ώτα (υπουργοί, τραπεζίτες, επιχειρηματίες και άλλοι) και, κυρίως, με τη στενή συνεργασία του τότε προϊσταμένου της ΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων κ. Λάζαρου Κολώνα με την Εταιρεία Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας σώθηκε η Αυλόπορτα από βέβαιη κατάρρευση και αναδείχθηκαν η ακρόπολη και τα αρχαία τείχη. Κορύφωση όλων αυτών των προσπαθειών είναι το πρόγραμμα αρχαιολογικών ανασκαφών που άρχισε στο χωριό μας από το Δεκέμβριο του 2006 από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ύστερα από την επιμονή του συντοπίτη καθηγητή του ίδιου Πανεπιστημίου κ. Πάνου Κοντού και υπό την εποπτεία του καθηγητή – αρχαιολόγου κ. Βασίλη Λαμπρινουδάκη και διάθεση από το ταμείο της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας του αρχικού ποσού των 22.000 ευρώ!

Τέτοιες παρεμβάσεις υπήρξαν πολλές. Ενδεικτικά αναφέρω το ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Τα Νέα» (φύλλο 11 Μαρτίου 1996) υπό τον τίτλο «Ωδή και θρήνος για την Παλαιομάνινα» και το οδοιπορικό υπό τον τίτλο «Παλαιομάνινα Αιτωλοακαρνανίας: Ερήμωση, εγκατάλειψη, αδιαφορία», που δημοσιεύτηκε στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» (τεύχος 14 Μαρτίου 1996).