Οι άθλοι του Ηρακλή, αλλά και των ... Νεοελλήνων στον ... ναό του στα Βλυζιανιά Ξηρομέρου!

Το έντονο  στίγμα του Καδμογέννητου στη Γη των Αιτωλών και των Ακαρνάνων με τη Δηιάνειρα, τον Αχελώο, τον Κένταυρο Νέσσο και τους ... αρχαιοκαπήλους στην περιοχή μας

O Hρακλής παλεύει με την θεότητα των ποταμών, τον Αχελώο για χάρη της Διειάνηρας. Ο Αχελώος, βλέποντας ότι θα νικηθεί, χρησιμοποιεί τις θεϊκές του δυνάμεις και μεταμορφώνεται πρώτα σε όφη και μετά ταύρο και ξεφεύγει.

Noël Coypel 667-1669 circa, oil on canvas, Palais des Beaux-Arts de Lille.

Του Γιώργου Π. Μπαμπάνη

 Έχουμε το προνόμιο ως λαός πέρα από το να διαβάζουμε την ιστορία, πέρα να την ακούμε σε διάφορες διαλέξεις και συζητήσεις από σοφούς ανθρώπους, να την βλέπουμε αποτυπωμένη στις «πέτρες». Και θα την βλέπαμε ακόμη καλύτερα αν δεν την απαξιώναμε και,  αντιθέτως, τής δίναμε μεγαλύτερη σημασία. Διότι η μυθολογία στην αρχαία Ελλάδα έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει και μάς παρουσιάζει τις καταστάσεις . Δηλαδή,  θέλει πάντα να μάς περάσει ένα μήνυμα ή να καταλάβουμε το πώς πρέπει να χειριζόμαστε μια κατάσταση. Και το μήνυμα είναι ότι ποτέ δεν πρέπει να βιαζόμαστε, όταν παίρνουμε μια απόφαση, αλλά να την μελετάμε πάντα… σε βάθος...

Ο Καδμογέννητος Ηρακλής,  όπως τον αναφέρει ο Σοφοκλής στην τραγωδία του «Τραχίνιαι»,  είναι από τους πιο ξακουστούς μυθικούς ήρωες της ελληνικής μυθολογίας. Οι άθλοι τού προκαλούν δέος, καθώς η υπομονή του ήρωα σε συνδυασμό με την εξιλέωσή του για τον θάνατο που προκάλεσε στη Μεγάρα και στα τρία του παιδιά δείχνει την αντανάκλαση της ελληνικής σκέψης στη μυθολογία και ανταποκρίνεται στην ανάγκη να αιτιολογήσουν ηθικά τις δοκιμασίες ενός ήρωα, τον οποίο συνήθιζαν να παρουσιάζουν ως κατεξοχήν δίκαιο. Οι άθλοι του Ηρακλή κατέληξαν να σημαίνουν <<τις δοκιμασίες της ψυχής>> που απελευθερώνεται βαθμιαία από τη δουλεία του σώματος και φτάνει στην τελική αποθέωση.

Έτσι, όταν ο βασιλιάς των Μυκηνών Ευρυσθέας τού ανέθεσε την τελευταία αποστολή να κατέβει στον Κάτω Κόσμο και να τού φέρει τον Κέρβερο, τον φοβερό σκύλο που φύλαγε την Είσοδο του Άδη και είχε τουλάχιστον τρία κεφάλια, ο Άδης τού έδωσε την άδεια να οδηγήσει τον Κέρβερο στη γη, αρκεί να κατάφερνε να τον δαμάσει χωρίς όπλα, πράγμα που εκείνος κατάφερε. Μια λεπτομέρεια που πρέπει να επισημάνουμε είναι  ότι η κάθοδος  του ήρωα στον Άδη συμβολίζει την πορεία του προς τον θάνατο και τον αγώνα του να τον αντιμετωπίσει και να τον νικήσει, κερδίζοντας την Αθανασία. Μας φέρνει στο νου τη δημοτική μας παράδοση, τα ακριτικά τραγούδια και ειδικότερα το «Έπος του Διγενή Ακρίτα» και το πάλεμα του ήρωα με τον Χάρο στα «Μαρμαρένια αλώνια»

Ο ναός της Αρτέμιδος Λαφρίας στην αρχαία Καλυδώνα

Αξίζει να μελετήσετε για το Λάφριο την εργασία την οποία δημοσίευσε στη σελίδα archaiologia.gr ο κ. Ιωάννης Νεραντζής με τίτλο « Εσχάρα-βωμός στο Λαφριαίον Ιερόν της πόλεως Καλυδώνος Αιτωλίας Θυσίες προς τιμήν των χθονίων θεοτήτων και των ηρώων το οποίο δημοσιεύθηκε Λαφριαίον, ή Λάφριον, ή Λόφριον, ιερό τέμενος πόλεως Καλυδώνος Αιτωλίας»

Πηγή φωτογραφίας: Messolonghi By Locals

Εκεί συνάντησε τον θρυλικό ήρωα της Αιτωλίας Μελέαγρο, γιό του Οινέα, βασιλιά της Καλυδώνας. Ο Μελέαγρος τού ζήτησε να παντρευτεί την αδερφή του Δηιάνειρα, η οποία βρισκόταν στην Καλυδώνα. Πράγματι, ο Ηρακλής ταξίδεψε μέχρι εκεί, αλλά όταν έφτασε, πληροφορήθηκε πως την είχε ζητήσει σε γάμο ένα παράξενο πλάσμα, με το όνομα Αχελώος. Ο Αχελώος, ο σύντροφος των αρχαίων πόλεων στη Παραχελωίτιδα, το φυσικό σύνορο που χώριζε την Αιτωλία και Ακαρνανία και που ο Ηρόδοτος τον παρομοίαζε με τον ποταμό Νείλο,  ήταν ο θεός ποταμός της Αιτωλίας και είχε το χάρισμα να μεταμορφώνεται. Πότε σαν ταύρος ολόκορμος, πότε σαν πλουμισμένος δράκοντας πολυγύριστος και πότε με πρόσωπο βοδιού κι αντρίκειο σώμα και από τη συμπύκνη του γενειάδα σα, βρυσομάνες τα νερά κυλούσαν.

Η Δηιάνειρα δεν τον ήθελε παρότι εκείνος παίρνοντας διάφορες μορφές  την ζητούσε ωστόσο και προσπαθούσε να βρει τρόπο να τον αποφύγει. Έτσι ζήτησε από τον ημίθεο Ηρακλή να παλέψει με τον Αχελώο και να την διεκδικήσει. Στην αμφίρροπη μάχη που έγινε, επικράτησε ο Ηρακλής. Τότε ο Ηρακλής του απέκοψε το δεξί του κέρατο (έκλεισε τη μία εκβολή του ποταμού) και από το αίμα που έρρευσε γεννήθηκαν οι Σειρήνες. Το κέρατο αυτό δεν το κράτησε ο Ηρακλής. Ο Αχελώος σε αντάλλαγμα του έδωσε το κέρας της Αμάλθειας (το νέο πλούσιο γόνιμο έδαφος) που στη συνέχεια ο ήρωας δώρησε στον Οινέα. Ο ποταμός-Θεός είχε νικηθεί και ο Ηρακλής νυμφεύθηκε τη Δηιάνειρα  και  απέκτησαν τέσσερις γιους (τον Ύλλο, τον Κτήσιππο, τον Γληνό και τον Ονελίτη ή Οδίτη)  και μια κόρη.  Βέβαια ο μύθος αυτός και κατά τον Διόδωρο αλλά και τον Στράβωνα ερμηνεύει τις προσπάθειες των αρχαίων εκεί κατοίκων να τιθασεύσουν την ορμή του ποταμού (κέρας) περιφράσσοντάς τον με μεγάλα έργα (μεταμορφώσεις ποταμού) και να τον μετατρέψουν σε γόνιμο ποταμό (γάμος του Ηρακλή).

  Παρέμειναν στην Αιτωλία για πολύ καιρό. Εκείνο το διάστημα ήταν που ο Ηρακλής βοήθησε τους Καλυδώνιους στην εκστρατεία τους εναντίον των Θεσπρωτών ,  αλλά ένα αναπάντεχο γεγονός, διέλυσε τη μετέπειτα ήρεμη οικογενειακή ζωή του ήρωα. Είχε σκοτώσει κατά λάθος τον Εύνομο, οινοχόο και συγγενή της Δηιάνειρας, στο ανάκτορο του πεθερού του. Για την ιστορία, ο Εύνομος έριξε κατά λάθος στα χέρια του Ηρακλή το νερό που ήταν για τα πόδια. Ο Ηρακλής δεν είχε σκοπό να τον σκοτώσει,  αλλά να τον συνετίσει

Ο πατέρας του παιδιού τον συγχώρεσε, αλλά ο Ηρακλής ήθελε να κάνει αυτό που πρόσταζε ο νόμος γι' αυτό αποφάσισε να φύγει από την Αιτωλία. Πήρε μαζί του τη Δηιάνειρα και τον γιο τους Ύλλο, με σκοπό να μεταβούν στην Τραχίνα. Πριν ακόμη όμως ξεκινήσουν το ταξίδι τους, θα έπρεπε να διαβούν τον ποταμό Εύηνο, που ήταν πολύ δύσβατος.

 Στον ποταμό αυτό είχε εγκατασταθεί  ένας παλιός γνώριμος του ήρωα, ο κένταυρος Νέσσο, που είχε γλιτώσει απ' τον Ηρακλή σε μια συμπλοκή του με τους Κένταυρους   κι εργαζόταν εκεί ως περαματάρης, περνώντας πεζούς διαβάτες στην άλλη πλευρά του ποταμού πάνω στην πλάτη του. Οι κένταυροι ήταν τερατώδη όντα, μισοί άνθρωποι και μισοί άλογα. Ζούσαν στα βουνά και τα δάση, τρέφονταν με ωμό κρέας και φημίζονταν για την αγριότητα τους. Εξαίρεση αποτελούν ο Φόλος και ο Χείρωνας, που διέφεραν στον χαρακτήρα από τους υπόλοιπους.

Ο Νέσσος προσφέρθηκε να πάρει στην πλάτη του τη Δηιάνειρα και να την περάσει απέναντι, ενώ ο Ηρακλής θα περνούσε τον ποταμό μόνος του κολυμπώντας. Όμως την ώρα που ο κένταυρος περνούσε απέναντι τη γυναίκα του επεχείρησε να την βιάσει. Τότε αυτή αντιστάθηκε και έβαλε τις φωνές. Εξαγριωμένος ο Ηρακλής απ’ αυτό το γεγονός τράβηξε ένα βέλος, το οποίο ήταν ποτισμένο με το φαρμάκι της Λερναίας Ύδρας, το έβαλε στο τόξο του και με αυτό τρύπησε την καρδιά του κενταύρου Νέσσου.

Ο Νέσσος προσφέρθηκε να πάρει στην πλάτη του τη Δηιάνειρα και να την περάσει απέναντι, ενώ ο Ηρακλής θα περνούσε τον ποταμό μόνος του κολυμπώντας. Όμως την ώρα που ο κένταυρος περνούσε απέναντι τη γυναίκα του επεχείρησε να την βιάσει (όπως βλέπετε οι .. παρενοχλήσεις και οι βιασμοί είν αι διαχρονικοί και όχι μόνο στον χώρο των ηθοποιών, τω ν σκηνοθετών και των αοιδών!!!). Τότε αυτή αντιστάθηκε και έβαλε τις φωνές. Εξαγριωμένος  ο Ηρακλής απ’ αυτό το γεγονός τράβηξε ένα βέλος, το οποίο ήταν ποτισμένο με το φαρμάκι της Λερναίας Ύδρας, το έβαλε στο τόξο του και με αυτό τρύπησε την καρδιά του κενταύρου Νέσσου.    Ο Νέσσος νιώθοντας να πεθαίνει λέει στη Δηιάνειρα πως, αν θέλει να κάνει τον άντρα της να την αγαπάει για πάντα, να πάρει το αίμα που κυλούσε απ' την πληγή του και σ' αυτό να βουτήξει τον χιτώνα του Ηρακλή.

Αφού πέρασαν τον Εύηνο ποταμό, η Δηιάνειρα φιλοξενήθηκε στα ανάκτορα του βασιλιά της Τραχίνας Κήυκα, ενώ ο Ηρακλής εκστράτευσε εναντίον του Εύρυτου, βασιλιά της Οιχαλίας. Και αφού σκότωσε εκείνον και τους γιους του, έκλεψε την κόρη του Ιόλη. Έπειτα πήγε στο ακρωτήριο Κηναίο στην Εύβοια, όπου θέλησε να κάνει θυσία προς τιμήν του Δία. Έστειλε λοιπόν το σύντροφό του Λίχα να ζητήσει από τη Δηιάνειρα γιορταστικό χιτώνα. Εκείνη πληροφορήθηκε από τον απεσταλμένο του τον έρωτα του Ηρακλή για την Ιόλη. Επιθυμώντας να ξαναποκτήσει την αγάπη του άντρα της βύθισε το λευκό χιτώνα στο αίμα του κενταύρου, όπως τής είχε πει τότε. Όταν ο Ηρακλής τον φόρεσε, το δηλητηριασμένο αίμα του κενταύρου ξεχύθηκε και κόλλησε πάνω σ' ολόκληρο το σώμα του, κατακαίγοντας το. Προσπαθώντας να ξεκολλήσει το χιτώνα από πάνω του, ξεκολλούσε μαζί και τις σάρκες του. Πάνω στην οργή του γκρέμισε το Λίχα στη θάλασσα. Όταν η Δηιάνειρα κατάλαβε τι είχε κάνει δεν άντεξε και αυτοκτόνησε.

Ο Ηρακλής έχοντας ανυπόφορους πόνους, ανέβηκε στην Οίτη, ετοίμασε ένα σωρό ξύλα και ανέβηκε απάνω. Παρακάλεσε τους συντρόφους του να ανάψουν φωτιά, αλλά αυτοί αρνήθηκαν, Τέλος, δέχτηκε ο Ποίας, πατέρας του Φιλοκτήτη , και σαν ανταμοιβή ο Ηρακλής τού χάρισε το τόξο και τα βέλη του.

Ένα τελευταίο σημείο που είναι εντυπωσιακό και καταγράφει ο Σοφοκλής στην τραγωδία  είναι ότι, ένας παλιός χρησμός από τον Δία έλεγε στον Ηρακλή ότι τη ζωή του δεν θα την χάσει από κανέναν ζωντανό, μόνο από κάποιον νεκρό που κατοικούσε πια στον Άδη. Ο Κένταυρος λοιπόν ετούτος, όπως είχε προβλέψει η θεϊκή μαντεία, τον ζωντανό (εννοεί τον Ηρακλή), πεθαμένος σκοτώνει.

Η λατρεία του Ηρακλή στην περιοχή της Ακαρνανίας!

Η λατρεία του Ηρακλή στο χωριό Βλυζιανά Ξηρομέρου!

Εκτός από την λατρεία του πατέρα των Θεών Δία και άλλων πολλών θεών , οι Ακαρνάνες  κυρίως λάτρεψαν και τον Ηρακλή. Άλλωστε είναι φανερό ότι μαρτυρίες φαίνεται από την λατρεία του από το ναό που βρίσκεται στο χωριό Βλυζιανά Ξηρομέρου, όπου, όπως προκύπτει από μαρτυρίες,  όταν ο βασιλιάς Φίλιππος κατέλαβε την περιοχή ,κατέστρεψε τον ναό του Ηρακλέους. Άλλοι αναφέρουν ότι  πως το άγαλμα του Ηρακλέους ήταν χρυσελεφάντινο και το πρόσφεραν στον βασιλιά. Άλλοι πάλι λένε πως ήταν μαρμάρινο και πως βρίσκεται θαμμένο στα θεμέλια του ναού. Πάνω στο ναό  είναι χτισμένη  η εκκλησία της Αγιας Δευτέρας  στην τοιχοδομή της οποία  υπάρχουν μέλη του αρχαίου ναού, ενώ στο εσωτερικό μπροστά από το ιερό δύο κίονες χρησιμοποιούνται  ως μανουάλια . Παντού στον χώρο υπάρχουν διάσπαρτα τμήματα του  ναού  και στο πίσω μέρος μια μεγάλη δεξαμενή. Δυστυχώς και εδώ ο χώρος ειναι λεηλατημένος καθώς σε διάφορα σημεία φαίνεται να έχουν γίνει παράνομες ανασκαφές.

 Ένα εντυπωσιακὸ στολίδι σε μία βραχώδη ερημιά, ηλικίας χιλιάδων ετών, όπου απεικονίζεται μια τετράδα μορφών από την Ελληνική Μυθολογία: Δεξιά όρθιοι η Αθηνά και ο Ερμής. Αριστερά καθήμενοι η Υγεία και απέναντί της ο Ασκληπιός· πίσω του το φίδι, σύμβολό του Ασκληπιού.

Μόνον αρχαιοκάπηλοι κατά καιρούς θέλησαν να κάνουν την τύχη τους. Η μεγάλη κλοπή είχε γίνει βέβαια από τους Ρωμαίους ήδη στην αρχαιότητα, όταν αφαιρέθηκαν οι ανάγλυφες παραστάσεις των δώδεκα άθλων του Ηρακλή – έργο του μεγάλου γλύπτη Λυσίππου – από τις μετόπες του ναού του ήρωα, που βρίσκονταν στο λιμάνι της Αλυζίας, δυτικά του Μύτικα.

Επίσης στην αρχαία Αλυζία μία ακόμη ξεχωριστή ακαρνανική  πόλη οι αρχαίοι Αλύζιοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία ,την κτηνοτροφία ,την αλιεία, τη ναυπηγική και το εμπόριο. Η επίκαιρη θέση της όμως, την έφερε σε επαφή τόσο με τους άλλους Ακαρνάνες και Λευκάδιους όσο και με τους Κορίνθιους και τους Αθηναίους. Αυτή η επικοινωνία της πόλης με την άλλη Ελλάδα έφερε τους Αλύζιους σε επαφή με τις τέχνες και τα γράμματα. Οι Αλύζιοι αγάπησαν ιδιαίτερα τη γλυπτική και έφεραν επιτόπου τους καλύτερους γλύπτες της εποχής μεταξύ των οποίων και ο ξακουστός Λύσιππος, για να κοσμήσουν την πόλη και τα ιερά της. Έργο του Λυσίππου ήταν "Οι 12 Άθλοι του Ηρακλέους" και βρισκόταν στη σημερινή θέση Βούλκος και αναπαριστούσε τους άθλους του Ηρακλή. Δυστυχώς όμως μεταφέρθηκε στη Ρώμη επί Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Έργα του Λυσίππου κοσμούσαν και το τέμενος του Απόλλωνα καθώς και το Καστρί.

 Ένας νομός που η ιστορία του σε μέγεθος σε τρομάζει αλλά δυστυχώς δεν την βλέπουμε και όλο και περισσότερο την απαξιώνουμε έχοντας την ευθύνη όλοι μας για την πλούσια πολιτιστική μας κληρονομιά! Δυστυχώς τόσο η αρχαία Αλυζία όσο και ο ναός του Ηρακλή στα Βλυζιανά αντί να δέχεται επισκέψεις από καθηγητές πανεπιστημίου με κλιμάκια φοιτητών, ειδικών επιστημόνων , έχει δεχθεί κατά το παρελθόν επισκέψεις από αρχαιοκάπηλους! Διότι προφανώς οι χώροι δεν φυλάσσονται, όπως θα έπρεπε, ενώ οι  αρμόδιοι, παρά τις προειδοποιήσεις,  αδιαφορούν όπως και για τους υπόλοιπους αρχαιολογικούς θησαυρούς νιώθοντας υπερήφανοι  για τις ελάχιστες επιλεκτικές τους επεμβάσεις!

Πηγές:

Εpoxi.gr

Discoveryaitoloakarnania