Δεν είχαν οι αρχαίες πόλεις θέατρο διότι οι κάτοικοί τους δεν διασκέδαζαν και οι άρχοντες δεν τους ενημέρωναν με συναθροίσεις σε αυτά ή η αδιαφορία των αρμοδίων τα αφήνει επί αιώνες καταγωνιασμένα βαθιά στην ξηρομερίτικη γη;
 |
| Τα πέντε εντυπωσιακά θέατρα της Αιτωλοακαρνανίας (Πλευρώνας, Καλυδώνας, Οινιάδων, Μακύνειας, Στράτου) που το καθένα έχει και κάτι μοναδικό!Επίσης, στη φωτογραφία απεικονίζεται και το αρχαίο θέατρο της Θουρίας στη περιοχή της Μεσσήνης! Ύστερα από είκοσι χρόνια εντατικής και συστηματικής προσπάθειας η αρχαιολόγος Ξένη Αραπογιάννη το αποκάλυψε! Κάπως έτσι καταχωνιασμένο στο έδαφος δεκάδων αιώνων είναι και το αρχαίο θέατρο της Παλαιομάνινας που αναζητά το φως του, αλλά… |
Του Γιώργου Π. Μπαμπάνη
Με ιδιαίτερη χαρά διάβασα στο προσωπικό προφίλ του Δημάρχου Ξηρομέρου κ. Γιάννη Τριανταφυλλάκη την επικοινωνία που είχε με τον πρόεδρο σωματείου “Διάζωμα” κ. Σταύρο Μπένο, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει συμβάλει σημαντικά στη δημιουργία πολιτιστικών διαδρομών και ιδιαίτερα στην Ήπειρο και, φυσικά, περισσότερο στην ανάδειξη και αναστήλωση των αρχαίων θεάτρων σε όλη την Ελλάδα! Συγκεκριμένα, ο κ. Γιάννης Τριανταφυλλάκης αναφέρει τα εξής:
«Η Πολιτιστική – Περιβαλλοντική Διαδρομή του Δήμου Ξηρομέρου έχει στόχο να αποτελέσει κινητήριο μοχλό για τη βιώσιμη – οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική – ανάπτυξη της περιοχής, αλλά και για τη σύνδεση των σπουδαίων μνημείων του πολιτισμού και της φύσης με την τοπική επιχειρηματικότητα και την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα της περιοχής.»
Σίγουρα, για αρχή είναι ένα θετικό βήμα, αφού αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη της κάθε περιοχής του Δήμου, ωστόσο για να πραγματοποιηθεί ένα τόσο μεγάλο και σοβαρό εγχείρημα θα πρέπει να είμαστε σε θέση να δούμε τα πράγματα με ψυχραιμία και ιδιαίτερη υπομονή. Διότι, δεν πρέπει μόνο να ξεκινήσει να υλοποιείται, αλλά, να συνεχίζουν να υπάρχουν οι διαδρομές, καθώς όλα αυτά τα χρόνια η πολιτιστική κληρονομιά του Δήμου Ξηρομέρου είναι στην αφάνεια με σχεδόν όλες τις αρχαίες πόλεις εγκαταλελειμμένες και την οργή της φύσης να έχει κάνει απροσπέλαστους τους χώρους λόγω της πολύχρονης αδιαφορίας όλων σχεδόν των αρμοδίων! Σίγουρα, το πρώτο βήμα που πρέπει να γίνει για την κάθε αρχαία πόλη είναι η συνεργασία των εκάστοτε τοπικών προέδρων με την υπεύθυνη και αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία για αποψιλώσεις και όχι «καθαριότητες”, οι οποίες αναδεικνύουν την ακρόπολη, τους πύργους και τα τείχη της κάθε πόλης και έτσι θα θα δίνουν τη δυνατότητα σε κάθε επισκέπτη να ενώνεται με το παρελθόν και όχι να αισθάνεται ότι είναι σε ζούγκλα του Αμαζονίου. Έπειτα, κύριο μέλημα είναι η περαιτέρω μελέτης της ιστορίας, που δυστυχώς όλα αυτά τα χρόνια έχει μείνει «κολλημένη» στα ίδια και τα ίδια, και με τη συνέχιση των αρχαιολογικών ανασκαφών, οι οποίες μόνο εκείνες φέρουν στο φως, μεταξύ άλλων, και το πιο πολύτιμο για τους Αρχαίους Έλληνες, το… θέατρο!
Είναι αλήθεια ότι τα περισσότερα σχεδόν αρχαία θέατρα εντοπίστηκαν τυχαία ή δεν “κρύφτηκαν” από το μάτι έμπειρων αρχαιολόγων μολονότι ήταν καταχωνιασμένα σε μεγάλο βάθος. Δυστυχώς, αυτό δεν έγινε για τις αρχαίες πόλεις του Ξηρομέρου, όχι διότι δεν υπήρχαν αντίστοιχα κατά την αρχαιότητα, αλλά διότι δεν έγιναν ποτέ συστηματικές ανασκαφές, όπως και για αρχαίους ναούς και θολωτούς μυκηναϊκούς τάφους. Αντιθέτως, έγιναν “ανασκαφές” από τους αρχαιοκάπηλους και τυμβωρύχους!. Ήδη έχουμε τονίσει και σε προηγούμενα σημειώματα για την περίπτωση θεάτρου και στην αρχαία πόλη της Παλαιομάνινας, αλλά, όπως είναι γνωστό, οι αρχαιολογικές ανασκαφές σταμάτησαν άδοξα με την ελπίδα ότι θα συνεχιστούν σύντομα!
Δεν είχε θέατρο η αρχαία πόλη της Παλαιομάνινας;
Ύστερα από όλα αυτά προκύπτει έντονο το ερώτημα: Η απέραντη αρχαία πόλη της Παλαιομάνινας, με την επιβλητική ακρόπολη, τους εβληματικούς πύργους, τη θαυμαστή από ξένους περιηγητές “Αυλόπορτα” και με τα κυκλώπεια τείχη μήκους 1.700 μέτρων, δεν είχε θέατρο; Το ερώτημα αυτό γίνεται εκκωφαντικότερο, αν υπενθυμίσω ότι το θέατρο στην αρχαία Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ ένα απλό ψυχαγωγικό δρώμενο, ή μάλλον ήταν ψυχαγωγικό στην κυριολεκτική έννοια του όρου. Διαμόρφωνε συνειδήσεις και την ίδια στιγμή διαμορφωνόταν από τη συλλογική συνείδηση. Όπως διαβάζω, συνδυάζοντας τη θρησκεία, την κοινωνική και πολιτική κριτική με την εκπαίδευση, έγινε κόμβος, ένα σημαντικό σταυροδρόμι για τις συνιστώσες που παράγουν συνήθως πολιτισμική δράση. Από αυτή την άποψη θεωρούμενο ενσωμάτωσε τους κανόνες της πόλης και την ίδια στιγμή έγινε ένα μεγάλο λαϊκό δικαστήριο για την κρίση της κοινωνικής της διαχείρισης. Και όλα αυτά, κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του Διόνυσου, του επαναστάτη θεού.
Επισημαίνεται ότι από πολλές μελέτες προκύπτει ότι τελικά το θέατρο αποτελούσε ένα τέλειο μέσο προπαγάνδας για μία κοινωνία που απαρτιζόταν από πολλά ταξικά επίπεδα και μάλιστα με σημαντικές εσωτερικές διαφοροποιήσεις. Δηλαδή, στο θέατρο συγκεντρώνονταν κόσμος κάθε τάξης, κάθε μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου. Αποτελούσε ένα μέσο συνάθροισης όλων των μελών της κοινότητας και άρα ένα πρόσφορο μέσο να περνάνε ιδέες και πολιτικές αξίες των συγγραφέων. Έτσι σύντομα έγινε το σημαντικότερο μέσο παίδευσης των Ελλήνων.
Αυτά δεν τα γνωρίζουν οι αρμόδιοι, οι καθηγητές αρχαιολόγοι, οι αρχαιολογικές εφορείες; Δηλαδή η αδιαφορία τους για μελέτες, έρευνες και ανασκαφές εδράζεται μήπως στην “επιστημονική” πεποίθησή τους ότι οι κάτοικοι της αρχαίας πόλης της Παλαιομάνινας δεν είχαν ανάγκη από διασκέδαση και από ψυχαγωγία ή ότι οι άρχοντες που τη διοικούσαν δεν είχαν την ανάγκη να ενημερώνουν τους πολίτες σε συναθροίσεις στο θέατρο; Είμαι σίγουρος ότι αν έκαναν τον κόπο να περιηγηθούν τον τεράστιο εσωτερικό χώρος της αρχαίας πόλης, με τις πλαγιές, τα βαθουλώματα και τα περίεργα γυμνά από δέντρα και χόρτα σημεία της, κάτι θα καταλάβαιναν. Διότι, δεν μπορεί να γνωρίζουν περισσότερα από εκείνους οι αρχαιοκάπηλοι και οι τυμβωρύχοι...
Τα έξι θέατρα του Νομού
Στο νομό μας αυτή τη στιγμή μετράμε έξι εντυπωσιακά αρχαία θέατρα που το καθένα έχει και κάτι μοναδικό! Πρόσφατα, τα αρχαία θέατρα της Στράτου, Πλευρώνας, Οινιάδων εντάχθηκαν στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ 2014-2020» και στον Άξονα Προτεραιότητας: 2 «Προστασία του Περιβάλλοντος – Μετάβαση σε μία οικονομία φιλική στο περιβάλλον» που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ, δηλαδή σε έργα στερέωσης, αποκατάστασης και ανάδειξης προϋπολογισμού 900.000, 700.000, 1.600.000 αντίστοιχα!!!
Όπως επισημαίνεται, η ένταξη των έργων αυτών αποτελεί το επιστέγασμα μιας μεγάλης πολυετούς προσπάθειας των τελευταίων δέκα χρόνων της προϊσταμένης της Αρχαιολογικής Εφορείας Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας κυρίας Βικάτου και όλου του επιστημονικού προσωπικού της Εφορείας που είχε ξεκινήσει από τους προκατόχους, ώστε να προχωρήσουν και να ολοκληρωθούν οι μελέτες αποκατάστασης των θεάτρων. Οι μελέτες αυτές υλοποιήθηκαν χάρη στη χρηματοδότηση της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος και του Δήμου Αγρινίου. Συγκεκριμένα, η σύνταξη των εγκεκριμένων από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) μελετών αποκατάστασης και ανάδειξης των αρχαίων θεάτρων Οινιαδών και Πλευρώνας έγινε μέσω προγραμματικών συμβάσεων μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, της Νομαρχίας Αιτωλοακαρνανίας (αρχικά) και της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (στη συνέχεια) και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και η μελέτη αποκατάστασης και ανάδειξης του αρχαίου θεάτρου Στράτου μέσω προγραμματικής σύμβασης μεταξύ υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και Δήμου Αγρινίου, με χρηματοδότηση του Δήμου. Επιστημονικός υπεύθυνος και των τριών μελετών ήταν ο ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) κ. Γεώργιος Καραδέδος, με την επιστημονική του ομάδα.
Ήδη έχει γίνει και σχεδιασμός για πολιτιστικές διαδρομές Αιτωλοακαρνανίας από το σωματείο “Διάζωμα”, το οποίο ανέφερε τα εξής:
“Λευκοτσικνιάδες, πάπιες, αργυροπελεκάνοι, χρυσαετοί, βίδρες, ρινοδέλφινα συνομιλούν με πέντε αρχαία θέατρα, που έχουν υποδεχθεί στίχους αρχαίων τραγικών και βαρυσήμαντους λόγους πολιτικών. Η τουριστική διαδρομή της Αιτωλοακαρνανίας συνδέει τα θαύματα της φύσης με τα θαύματα του πολιτισμού και τα προβάλλει με τον πλέον σύγχρονο και ολοκληρωμένο τρόπο. Το Σωματείο «ΔΙΑΖΩΜΑ» προτείνει το σχεδιασμό ενός ολιστικού προγράμματος πολιτιστικού τουρισμού, τη «Διαδρομή Φύσης και Πολιτισμού της Αιτωλοακαρνανίας», με συνεκτικό στοιχείο τα αρχαία θέατρα και τους υδάτινους φυσικούς πόρους της. Ο στόχος της πρότασης είναι η ολιστική ανάδειξη, η προβολή και η διαχείριση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της Αιτωλοακαρνανίας ως επώνυμου προϊόντος πολιτιστικού τουρισμού και η σύνδεση των μνημείων της με την τοπική παραγωγή και επιχειρηματικότητα.Ο προϋπολογισμός θα οριστεί με την έγκριση του προγράμματος”
Έτσι, ξεκινώντας την διαδρομή θεάτρων από αυτό της αρχαίας Μακύνειας το οποίο εντοπίζεται σε ένα μικρό πλάτωμα στην ακρόπολη έχει θέα τον Πατραικό και Κορινθιακό κόλπο, τη Γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου, αλλά και τα βουνά της Αχαΐας, Παναχαϊκό και Ερύμανθο. Συνεχίζοντας συναντάμε αυτό της Αρχαίας Πλευρώνας που βρίσκεται σε επαφή με τη δυτική πλευρά της οχύρωσης της Νέας Πλευρώνας και σε απόσταση 130 μ. περίπου από την κεντρική πύλη. Πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αρχαία Θέατρα, τόσο λόγω της μοναδικής θέας προς τη Λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, όσο και της κατασκευαστικής του ιδιαιτερότητας καθώς τα σκηνικά είναι πάνω στην οχύρωση στης πόλης. Έπειτα φτάνουμε σε ένα από τα πιο ξεχωριστά θέατρα της αρχαιότητας αυτό της αρχαίας Καλυδώνας καθώς η ορχήστρα του αντί να είναι κυκλική είναι τετράγωνη! Συνεχίζουμε την διαδρομή μας στο αρχαίο θέατρο των Οινιάδων που θεωρείται ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα θέατρα της περιοχής και διακρίνεται επίσης για την καλή του ακουστική. Το αρχαίο Θέατρο της Στράτου χρονολογείται στο τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. και είναι το μεγαλύτερο σε χωρητικότητα του Νομού Αιτωλοακαρνανίας (περίπου 7.000 θεατές). Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της αρχαίας πόλης Στράτου (άλλοτε πρωτεύουσα των Ακαρνάνων) και έχει θέα τον ποταμό Αχελώο και την κοιλάδα του. Και κλείνουμε την διαδρομή μας με το άγνωστο θέατρο αυτού του Αμφιλοχικού Άργους και είναι το πιο άγνωστο απ’ όλα τα προηγούμενα. Εξάλλου μέχρι και σήμερα δεν έχουν γίνει ολοκληρωμένες έρευνες ή και ανασκαφές για να γνωρίζουμε πολλά.
Η σημασία του θεάτρου κατά την αρχαιότητα
Το θέατρο για τους αρχαίους ημών προγόνους, όπως αναφέρει σε πρόσφατη συνέντευξή του ο πάλαι ποτέ επικεφαλής των αρχαιολογικών ανασκαφών στην Παλαιομάνινα καθηγητής – αρχαιολόγος Βασίλης Λαμορινουδάκης ήταν ευεργετικό, το φάρμακο για την ψυχική υγεία! Η τέχνη θεραπεύει, λένε και σήμερα οι γιατροί, προτείνοντας ειδικά προγράμματα για την αξιοποίηση του θεάτρου όχι μόνον για την ίαση πασχόντων από ψυχικές αρρώστιες αλλά και ασθενών με χρόνια νοσήματα, καθώς συμβάλλουν στην καλή ψυχική τους υγεία. Ωστόσο, το γεγονός ότι όλες αυτές οι διαπιστώσεις έρχονται από χιλιετίες πριν έχει ένα επιπλέον ενδιαφέρον, καθώς δείχνει για μία ακόμη φορά την πρωτοπορία των αρχαίων και στα θέματα της υγείας. Άλλωστε, ο σπουδαίος γιατρός της αρχαιότητας και φιλόσοφος ο Γαληνός συμβούλευε τους ανθρώπους που είχαν ψυχικές διαταραχές να παρακολουθούν ευχάριστα θεάματα και μουσικές εκδηλώσεις. Και ο γιατρός επίσης, Σορανός ο Εφέσιος έκανε πιο συγκεκριμένη την προτροπή, συνιστώντας για την νεύρωση τραγωδίες, ενώ αντίθετα για τη μελαγχολία, οπωσδήποτε κωμωδίες.
Το θέατρο στην αρχαία Ελλάδα έχει τις ρίζες του στη λατρεία του Διονύσου, θεού του κρασιού και της γονιμότητας, ενός από τους θεούς του Ολύμπου που τιμήθηκε στον ελληνικό κόσμο. Στον μύθο, οι οπαδοί του Διονύσου ήταν σάτυροι, μεθυσμένοι, μισοί ζώα, μισοί ανθρώπινα πλάσματα, και Μαινάδες, ή «τρελές γυναίκες». Στην αρχαία Ελλάδα οι οπαδοί του Διονύσου έπαιζαν μερικές φορές αυτούς τους ρόλους (προσποιούνταν ότι είναι σάτυροι ή μαινάδες) στις θρησκευτικές τελετές τους, με πολύ τραγούδι, ποτό, χορό και προς τιμήν του θεού τους. Αυτή η γιορτή, η οποία γινόταν τον Δεκέμβριο στην ύπαιθρο και τον Μάρτιο στην πόλη, δεν ξεκινούσε μέχρι να ολοκληρωθούν ορισμένα τελετουργικά. Η απόδοση ενός διθυράμβου, ένα τραγούδι αφιερωμένο στον Διόνυσο, παιζόταν πριν την ιεροτελεστία. Αυτή η νέα μορφή παράστασης που εισήχθη στο ευρύ κοινό, κέρδισε γρήγορα δημοτικότητα και ο Πεισίστρατος αποφάσισε να κατασκευάσει ένα θέατρο, για την απόδοση των διθυράμβων προς τιμήν του Διονύσου.
Σύμφωνα με τον κανόνα του Πεισίστρατου, μετατράπηκε σε τραγωδία διαγωνισμός για το καλύτερο παιχνίδι στο 538 π.Χ.. Σύντομα, έκτοτε, οι θεατρικές παραστάσεις απέκτησαν νέα σημασία και νόημα, και το 534 π.Χ έγινε η πρώτη γιορτή του Διονύσου. Η πρώτη καταγεγραμμένη νίκη στο διονυσιακό Φεστιβάλ σημειώθηκε την ίδια χρονιά, όταν ο Θέσπις, επίσης θεατρικός συγγραφέας, κέρδισε τον αγώνα.
Ο Θέσπις και το αρχαίο θέατρο
Ο Θέσπις θεωρείται μια από τις κυρίαρχες μορφές στην ιστορία του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, καθώς είναι ο πατέρας της τραγωδίας. Σύμφωνα με την ιστορική παράδοση, ο Θέσπις ήταν αυτός που στάθηκε πρώτη φορά απέναντι από ένα μέλος του χορού και αποκρίθηκε σε πεζό λόγο, σε μια μορφή διαλόγου που μέχρι τότε ήταν άγνωστη στο θέατρο, καθώς όλα είχαν μορφή τραγουδιστή, μέσω των διθυράμβων. Έπειτα ο ίδιος οργάνωσε ένα θίασο, έγραψε έργα σε διαλογική μορφή, πάντα όμως και με χορικά μέρη, και άρχισε να περιοδεύει στον ελλαδικό χώρο, παρουσιάζοντας τη νέα αυτή μορφή Τέχνης. Μόλις η τραγωδία έγινε μια καθιερωμένη μορφή τέχνης, ο ανταγωνισμός στο θέατρο γρήγορα επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει και την κωμωδία. Η τραγωδία εμφανίστηκε στο διονυσιακό Φεστιβάλ για πρώτη φορά το 534πΧ, , ακολουθούμενο από το σατυρικό δράμα περίπου το 500 π.Χ., και την κωμωδία το 486 π.Χ.. Δυστυχώς από την πλούσια θεατρική λογοτεχνία της αρχαιότητας έχουν σωθεί πολύ λίγα έργα, μεταξύ των οποίων οι γνωστές τραγωδίες του Αισχύλου (525-426 π.Χ.), του Σοφοκλή (496-406 π.Χ.), και του Ευριπίδη (485-406 π.Χ.), και τις κωμωδίες που αποδίδονται στον Αριστοφάνη (450-385 π.Χ.) και στον Μένανδρο (342-290 π.Χ.). Αν και τα περισσότερα από τα έργα τους έχουν χαθεί ή καταστραφεί, έχουμε μείνει με μια αρκετά καλή εντύπωση του στυλ γραφής τους. Τα γραπτά τους μας έδωσαν επίσης πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την απόδοση και το θέμα των ελληνικών θεατρικών έργων.
Τα θέατρα χτίστηκαν σε πλαγιές λόφων στην ύπαιθρο και συχνά χωρούσαν πολλές χιλιάδες θεατές, όπως το θέατρο της Επιδαύρου με χωρητικότητα 18.000 θεατών. Τα αρχαία θέατρα ήταν υπαίθρια και χτισμένο σε ημι-κυκλικό σχήμα με σειρές καθισμάτων κλιμακωτά από πέτρα. Το σχήμα των θεάτρων έδωσε σε όλους στο ακροατήριο άριστη προβολή και επίσης σήμαινε ότι θα μπορούσε να ακούσουν τους ηθοποιούς πάρα πολύ καλά σε όποιο σημείο και αν κάθονταν. Στο κέντρο του θεάτρου ήταν η ορχήστρα (κυκλικό σχήμα σκηνής), με έναν βωμό για θυσίες αφιερωμένες στον Διόνυσο.
Είναι στο χέρι μας να αναδείξουμε την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής μας, όλου του νομού! Το μόνο που χρειάζεται είναι να αφήσουμε το εγώ, να πιάσουμε το εμείς όπως και στην Ήπειρο, όπου τα αποτελέσματα τους εντυπωσιάζουν!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου