Ριμένοι – Ρωμηοί Ακαρνανίας: Κρατούν πιστά και επίμονα ένα όνομα τιμής και δόξας για τους Έλληνες

Συνηγορία υπέρ της αγανακτισμένης επισήμανσης του φίλου μου Μπάμπη Μεντή από το Κεφαλόβρυσο Ιωαννίνων να καταργηθεί ο ξενικός (σλαβικός) όρος «Βλάχος», που ουδέποτε δέχθηκαν όλοι οι Αρμάνοι αυτόχθονες Έλληνες

Του Δημήτρη Στεργίου

Ο φίλος μου από το Κεφαλόβρυσο Ιωαννίνων (όπου επί αιώνες ξεκαλοκαίριαζαν οι πρόγονοί μας με τις μετακινήσεις από την Ακαρνανία  προς τα ηπειρωτικά βουνά και τανάπαλιν) και πολυγραφότατος Μπάμπης Μεντής με παρέμβασή του επισημαίνει, με παράπονο και αγανάκτηση, την κυρίαρχη, επί εκατοντάδες χρόνια, πλάνη να ονομάζονται οι Ριμένοι - Αρμάνοι (Ρωμηοί) με τον ξενικό (σλαβικό) όρο «Βλάχοι». Συμμερίζομαι την  εύστοχη αυτή επισήμανση του Μπάμπη με τη διευκρίνιση, ωστόσο, ότι όσον αφορά τους «Βλάχους» παραβιάζει ανοιχτές θύρες, για τους ακόλουθους λόγους:

Πρώτον, στην Ακαρνανία οι «Βλάχοι» αυτοπροσδιορίζονται πιστά και επίμονα ως «Ριμένοι», δηλαδή «Ρωμηοί», όπως, άλλωστε, επισημαίνει ο Γερμανός ρωμανιστής βαλκανολόγος, σλαβολόγος, λεξικογράφος και εθνολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, (διετέλεσε και μέλος της Ρουμανικής Ακαδημίας των Επιστημών!!!) Gustav Weigand. Υπενθυμίζεται ότι ο Βάϊγκαντ  επισκέφτηκε τα ριμένικα  χωριά της Ακαρνανίας το 1890 και μεταφέρει τις εντυπώσεις του στο βιβλίο του υπό τον τίτλο  “Die Aromunen” (Οι Αρωμούνοι), δύο τόμων, το οποίο πρωτοεκδόθηκε  στα γερμανικά το 1895 και στην Ελλάδα στα ελληνικά από τον Φιλολογικό, Ιστορικό και Λογοτεχνικό Σύνδεσμο Τρικάλων το 2001 (Εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη), με εκτενή πρόλογο του καθηγητή Αχιλλέα Λαζάρου και δικά μου . Στον πρώτο ογκώδη τόμο (σελίδα 227) αναφέρει για το θέμα αυτό τα ακόλουθα: «Αυτοί εδώ,  στη Μάνινα, οι ίδιοι αυτοαποκαλούνται στη διάλεκτό τους «Αρμάνοι (Αρμάν –Ριμένοι), ενώ οι Έλληνες γύρω τους τούς λένε Καραγκούνηδες…» Στον δεύτερο πάλι ογκώδη τόμο (σελίδα 188) αναφέρει τα εξής: «Το όνομα Μάνινα έχει μεταφερθεί από το χωριό Κουτσομπίνα  ή Μάνινα σε όλη τη σειρά των χωριών κι εγώ διατηρώ αυτό το όνομα γι΄ αυτά τα χωριά, για να έχω μια συγκεκριμένη έκφραση για τη διάλεκτό τους. Οι ίδιοι ονομάζονται Αρωμούνοι – Ριμένοι, ενώ από τους άλλους Έλληνες που κατοικούν γύρω τους ονομάζονται Καραγκούνηδες, μια λέξη η οποία χρησιμοποιείται σε διάφορες περιοχές και επίσης με διαφορετική έννοια…».

Δεύτερον, ο γράφων, «συμμορφούμενος» προς την επισήμανση αυτή του Μπάμπη Μεντή, χρησιμοποιώ σε όλα τα βιβλία μου και τα άρθρα μου μόνο τον όρο «Ριμένοι» και  τον όρο «Βλάχος» μόνο συμβατικά.

Τρίτον, ενώ επιμένουμε όλοι στην Ακαρνανία χρησιμοποιώντας τον πατρογονικό όρο «Ριμένοι», παραδόξως συνεχίζεται μία πολύχρονη πλάνη να ονομάζονται και «Καραγκούνηδες» με την πρόταση μάλιστα  σε πρόσφατα ντόπια βιβλία να χαρακτηρίζονται ως …«Βλαχοκαραγκούνηδες» ή Γκαραγκουνόβλαχοι» με την πρόσθετη  «θεωρία» ότι έχουν σχέση με τους Καραγκούνηδες της Θεσσαλίας! Πρόκειται για μια καινοφανή και παράξενη θεωρία, η οποία συντρίβεται από την πραγματικότητα, δηλαδή από το ριμένικο και καραγκούνικο λεξιλόγιο, που έχω καταρτίσει και παρουσιάσει πολλές φορές.

Η ιστορική σημασία του ονόματος «Ρωμηός»

Οι Ριμένοι της Ακαρνανίας, λοιπόν, ως υπερήφανοι αυτόχθονες Έλληνες και πιστοί ορθόδοξοι χριστιανοί (και όχι αλειτούργητοι, όπως χαρακτηρίζονται από την ίδια «θεωρία» χρησιμοποιούν επίμονα τον όρο αυτόν, από  φλογερή εθνική συνείδηση και σεβασμό στις πανάρχαιες ελληνικές ρίζες. Αυτοπροσδιορίζονται ως «Ριμένοι», δηλαδή «Ρωμηοί», ένα όνομα το οποίο μπορούν να κατανοήσουν μόνο εκείνοι που κατανοούν την έννοια και την ιστορική σημασία των εθνικών μας ονομάτων.

Αυτή η  υπερηφάνεια και η επιμονή των Ριμένων να ονομάζονται «Ρωμηοί» ενισχύεται από  την ιστορική ανάλυση που έχει πραγματοποιήσει ο φωτισμένος πατήρ Γεώργιος Μεταλλινός, ο οποίος με επιστημονικά στοιχεία καταδεικνύει την έννοια και τη σημασία του όρου αυτού.

 Προς περαιτέρω ενίσχυση της υπερηφάνειας των Ριμένων της Ακαρνανίας να ονομάζονται «Ρωμηοί» παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από σχετικό άρθρο του π. Μεταλληνού για το θέμα αυτό:

«…Είναι γεγονός ότι το όνομα Ρωμαίος γενικεύθηκε στην (αρχαία) Ρωμαϊκή αυτοκρατορία το 212 (Constitutio Antoniniana του Καρακάλλα). Από το 330 όμως (εγκαίνια Νέας Ρώμης) η αυτοκρατορία γίνεται χριστιανική και ελληνική (πλήρης εξελληνισμός από τον Ιουστινιανό ως τον Ηράκλειο, 6ος-7ος αι). μη λησμονούμε ότι και η Παλαιά Ρώμη (της Ιταλίας) έλαβε όνομα ελληνικό (Ρώμη), τον 4ο δε αιώνα π.Χ. ονομαζόταν «πόλις ελληνίς» (Ηρακλείδης ο Ποντικός). Το 330 η νέα πρωτεύουσα της νέας χριστιανικής αυτοκρατορίας (Μ. Κωνσταντίνος) ονομάσθηκε (όχι Κωνσταντινούπολη, αλλά) Νέα Ρώμη, διότι η Παλαιά Ρώμη μεταφέρθηκε ολόκληρη στην ελληνική Ανατολή (Translatio Urbis). Το όνομα Κωνσταντινούπολις θα της δοθεί ταυτόχρονα προς τιμήν του ιδρυτή της. Στη Β’ Οικουμενική Σύνοδο (380, κανόνας γ’ ) και στην Δ’ (451, καν. 28) λέγεται ρητά ότι «εικότως» έλαβε η νέα πρωτεύουσα ίσα «πρεσβεία» με την Παλαιά Ρώμη, «διά το είναι αυτήν Νέαν Ρώμην». Γι’ αυτό όλοι οι αυτοκράτορες, Έλληνες εκ καταγωγής στη συντριπτική τους πλειονότητα, ως τον ουσιαστικά νεοέλληνα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο († 1453), θα ονομάζονται και θα αυτοακαλούνται «αυτοκράτορες των Ρωμαίων». Γιατί;

Από το 330 το όνομα της Αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης είναι Ρωμανία. Το όνομα αυτό αναφέρεται ήδη τον 4ο αιώνα από τον Μ. Αθανάσιο. Το όνομα Βυζάντιο για το κράτος θα εμφανιστεί για πρώτη φορά σε φράγκους συγγραφείς –Ιερώνυμος Βολφ- το 1562. Πριν από το έτος αυτό ΠΟΤΕ δεν ονομάσθηκε η αυτοκρατορία ΒΥΖΑΝΤΙΟ. Οι κάτοικοι του κράτους ονομάζονται Ρωμαίοι, μολονότι πολιτιστικά είναι ΟΛΟΙ Έλληνες και πνευματικά Ορθόδοξοι. Ελληνισμός-Ρωμαϊκός κρατικός φορέας και Ορθοδοξία είναι τα συστατικά μεγέθη της Νέας Αυτοκρατορίας. Βέβαια, το κύριο στοιχείο της αυτοκρατορίας είναι οι εκ καταγωγής (φυλετικά, δηλαδή) Έλληνες.

Το όνομα Ρωμαίος ήταν λοιπόν κρατικό, σε μια αυτοκρατορία που ήταν πολιτιστικά (γλώσσα, παιδεία) απόλυτα ελληνική, και όχι φυλετικά, επειδή δε η Κωνσταντινούπολη Νέα Ρώμη διά των Αγίων της έγινε προπύργιο της Ορθοδοξίας, το όνομα Ρωμαίος σημαίνει, τελικά, Ορθόδοξος-πολίτης της Νέας Ρώμης (όχι της Παλαιάς, που έγινε το κέντρο του Παπισμού από τον 11ο αιώνα-σχίσμα). Αυτό ομολογούν οι Ορθόδοξοι και Έλληνες Πατριάρχες της Ανατολής στον διάλογό τους με τους Αγγλικανούς Ανωμότους τον 18ο αιώνα (1716-1725). «…πάλαι μεν Ελλήνων, νυν δε Γραικών και Νέων Ρωμαίων διά την Νέαν Ρώμην καλουμένων». Οι Έλληνες δηλαδή, μαζί με όλους τους Ορθοδόξους της Εθναρχίας (που ήταν συνέχεια της «Βυζαντινής» Αυτοκρατορίας) ονομάζονται εδώ Γραικοί, διότι έτσι μας ονόμαζαν από  τον 8ο αιώνα οι Ευρωπαίοι (Grec, Grieche, Greco) και Νέο – Ρωμαίοι, ως πολίτες και πνευματικά τέκνα της ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ν. Σπηλιάδης (στενός συνεργάτης του Καποδίστρια) στα Απομνημονεύματά του λέγει ότι ο Ι. Καποδίστριας ήθελε να δημιουργήσει «Νεορωμαϊκήν αυτοκρατορία» (ανακοίνωση καθηγ. Π. Χριστοπούλου), δηλαδή να αναστήσει την Αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης-Κωνσταντινούπολης, που φυσικά δεν το ενέκρινε η Ευρώπη των απογόνων του Καρλομάγνου.

Το όνομα Ρωμαίος, συνεπώς, αν μέχρι το 330 μπορεί να θεωρηθεί κατά κάποιο τρόπο όνομα δουλείας και υποταγής, από το έτος εκείνο για τους Έλληνες όνομα τιμής και δόξας, αφού μόνο αυτό (και όχι το ανύπαρκτο ως κρατικό, μέχρι το 1562, Βυζάντιο) χαρακτηρίζει την αυτοκρατορία μας και τη θέση μας σ’ αυτήν. Ρωμηά ήταν η Αθηναία Βασίλισσα Ευδοκία (5ος αι.), Ρωμηά και η (κυβερνώσα) αυτοκράτειρα Ειρήνη, πάλι Αθηναία, τον 8ο αι. Στην Αθήνα ήλθε και ο Ρωμαίος αλλά Έλληνας Μακεδόνας, Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος, για να προσκυνήσει την Παναγία την Αθηνιώτισσα στον Παρθενώνα. Είναι τραγικό, αλήθεια, αυτό που λειτούργησε ιστορικά ως σύνθεση ευεργετική για το Έθνος-Γένος μας, εμείς οι δυτικοθρεμμένοι Νεοέλληνες να το εκλάβουμε ως αντίθεση.

Το όνομα Ρωμαίος όμως φανερώνει την ταύτιση Ελληνισμού και Ορθοδοξίας. Ρωμαίος σημαίνει τελικά Ορθόδοξος Χριστιανός, ενώ το Έλλην, από τη Γαλλική Επανάσταση και μετά μπορεί να σημαίνει μόνο τον αρχαιολάτρη τύπου Γεμιστού-Πλήθωνος ή και τον τέκτονα-εκδυτικισμένο και Φραγκόφιλο. Όταν, συνεπώς, απορρίπτεται ή και πολεμάται το όνομα Ρωμαίος-Ρωμηός, πρέπει να ερευνάται και η αιτία, η προέλευση δηλαδή της πολεμικής. Είναι απλώς ανιστόρητη αρχαιολατρία, δυτική επίδραση ή και πολεμική κατά της Ορθοδοξίας;

Ως Ρωμαίοι οι Έλληνες δηλώνουμε τον σύνδεσμο του Έθνους μας με την ορθόδοξη, αγιοπατερική παράδοση και την ορθόδοξη ταυτότητά μας. Γι’ αυτό έχουμε τη συνείδηση ότι εθνικά-φυλετικά είμασθε Έλληνες ή (και) Γραικοί (όλα δικά μας είναι) πνευματικά, όμως, δηλαδή στην πίστη μας είμασθε Ρωμαίοι-Ρωμηοί, δηλαδή Ορθόδοξοι Χριστιανοί και όχι εξωμότες Γραικύλοι και «γενίτσαροι» προς την Οθωμανική Ανατολή (Τουρκιά) ή την αλλοτριωμένη Δύση (Φραγκιά).

Όταν οι πατέρες μας στη διάρκεια της δουλείας έλεγαν για κάποιον Έλληνα: ετούρκευσε ή εφράγκευσε, σήμαινε: χάνοντας την ορθόδοξη πίστη του, έπαυσε να είναι και Έλληνας. Αυτά, βέβαια, ως τον 19ο αιώνα. Στο σύγχρονο Ελληνικό Κράτος, όπως άλλωστε και στο «Βυζάντιο», νομικά, Έλληνας μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, ανεξάρτητα από την καταγωγή του, ως πολίτης του κράτους, προστατευόμενος συνταγματικά –και πολύ ορθά- από τους νόμους».

 Βασική βιβλιογραφία:  Παν. Κ. Χρήστου, Οι περιπέτειες των Εθνικών Ονομάτων των Ελλήνων, Θεσσαλονίκη 1991. Π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, Ελληνισμός Μετέωρος, Αθήνα 1992. Του ιδίου, Πολιτική και Θεολογία, Κατερίνη 1990 σ. 51 κ.ε. π. Ιωάννου Σ. Ρωμανίδου, Ρωμηοσύνη-Ρωμανία-Ρούμελη, Αθήνα 1975.