Γεμάτα από Ελλάδα και Ήπειρο τα πολυφωνικά τραγούδια της Παλαιομάνινας που κυκλοφορούν και σε cd

Δυστυχώς,  το ενδημικό και ενεργό φαινόμενο των «κρανιολογικών παραδολογιών» χτύπησε και το πολυφωνικό τραγούδι,  το ηπειρώτικο δημοτικό τραγούδι και μοιρολόι, υποστηρίζοντας μερικοί ότι  είναι χαρακτηριστικό των … Αρβανιτοβλάχων, που είναι … «εξελληνισθέντες Αλβανοί», που είναι … «Αλβανόβλαχοι»!

Του Δημήτρη Στεργίου

Η διάσωση γνήσιων παραδοσιακών (πολυφωνικών) τραγουδιών της Παλαιομάνινας ήταν από τις πρώτες προτεραιότητες της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας. Οι παλαιότεροι θα θυμούνται ότι τα τραγούδια αυτά (όλα πολυφωνικά) τα τραγουδούσαν οι παππούδες μας, με τη λευκή μπουραζάνα (λευκό μάλλινο παντελόνι με ζωνάρι), με το μαύρο γιλέκο και το ριχτό μαύρο μάλλινο σακάκι σε κάθε γάμο, χαρά και γιορτή. Όλα σχεδόν είναι τραγούδια της τάβλας και τα τραγούδαγαν μετά το τέλος του γαμήλιου φαγητού. Κάθονταν οκλαδόν γύρω – γύρω και σε κάθε τραγούδι ή σε όλα είχαν έναν κορυφαίο τραγουδιστή, ενώ όλοι οι άλλοι συνόδευαν ή επαναλάμβαναν πιο σιγανά, τα λόγια που έλεγε ο κορυφαίος.

Σπεύδω να σημειώσω ότι το φαινόμενο «σοφών κρανιολογικών παραδοξολογιών είναι ενδημικό και ενεργό και ταλαιπωρεί και τα βλάχικα πολυφωνικά τραγούδια της Ακαρνανίας. Συγκεκριμένα, υποστηρίζεται από πρόσφατο βιβλίο συντοπίτη μας ότι το πολυφωνικό τραγούδι,  το ηπειρώτικο δημοτικό τραγούδι και μοιρολόι είναι χαρακτηριστικό των … Αρβανιτοβλάχων, που είναι … «εξελληνισθέντες Αλβανοί», που είναι … «Αλβανόβλαχοι»! Οποία ύβρις και παχυλή άγνοια, θα ανέκραζε ο Παναγιώτης Αραβαντινός, ο οποίος θα έσπευδε αμέσως να πάρει από τη βιβλιοθήκη του (υπάρχει και στη δική μου!) το βιβλίο του υπό τον τίτλο «Ηπειρωτικά Τραγούδια – Συλλογή Δημωδών Ασμάτων», το οποίο πρωτοκυκλοφόρησε  στην Αθήνα το 1880 και το 1996 από τις Εκδόσεις Δαμιανός – Δωδώνη. Στον εκτενή  πρόλογό τους οι εκδότες του βιβλίου, γιοί του Παναγιώτη Αραβαντινού, αναφέρουν στο τέλος, μεταξύ πολλών άλλων, τα ακόλουθα για το ηπειρωτικό τραγούδι:

«Εν τέλει σημειούμεν, ότι της ανά χείρας  συλλογής τα άσματα, αντληθέντα άπαντα εκ της πρώτης πηγής, είναι γεγραμμένα ακριβώς όπως φέρονται εις το στόμα του λαού και πιστώς ετηρήθη εν αυτοίς η ηπειρωτική προφορά. Την ερμηνείαν των απαντωμένων ιδιωτισμών, ήτις θα έδιδε μείζονα όγκον εις το παρόν τεύχος χωρίς να ήναι ίσως απαραίτητος, παρελείψαμεν, εξηγήσαντες μόνον ενιαχού δυσλήπτους τινάς λέξεις χρησίμους προς κατανόησιν του κειμένου. Προς τούτο δεν επεσυνάψαμεν και ερμηνευτικόν πίνακα των εν τοις άσμασιν απαντωμένων ξένων λέξεων. Εκ του πίνακος τούτου βλέπει τις, ότι αι πλείσται εν χρήσει παρά των ηπειρωτικώ λαώ ξέναι λέξεις εισί τουρκικαί και ολίγαι  ιταλικαί, αλβανική δε σχεδόν ουδεμία. Του φαινομένου τούτου την εξήγησιν αφίνομεν εις τους δια τοσούτω σοφών κρανιολογικών παραδοξολογιών πειραθέντας εσχάτως να χαρακτηρίσωσιν την Ήπειρον ως αλβανικήν χώραν…».

Αλλά, αναλυτικότερα για το ράπισμα αυτό θα γράψουμε στο επόμενο σημείωμά μας, σημειώνοντας προκαταβολικά ότι οι Ριμένοι της Ακαρνανίας, όπως αναφέρει και ο Αραβαντινός και πολλοί άλλοι Έλληνες και ξένοι ειδικοί και ιστορικοί, τα ελάχιστα τραγούδια τους στο βλάχικο ιδίωμα τα έλεγαν σε στενό οικογενειακό κύκλο («κουτάρου») και ότι ουδέποτεσχεδόν σε άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις (γάμος, πανηγύρια), όπου τραγουδούσαν και χόρευαν μόνο ηρωικά τραγούδια στην ελληνική γλώσσα, όπως θα αναφέρω σε άλλο σημείωμα.

Η πρώτη προσπάθεια για συγκέντρωση και διάσωση των τραγουδιών αυτών καταβλήθηκε από τον γράφοντα , όταν ως μαθητής του (εξαταξίου τότε) Γυμνασίου της Παλαμαϊκής Σχολής Μεσολογγίου συζητούσα το καλοκαίρι με μερικούς υπερήλικες του χωριού μας. Τα τραγούδια αυτά δημοσιεύθηκαν στο βιβλίο μου «Βλάχικα έθιμα της Παλαιομάνινας με αρχαιοελληνικές ρίζες». Από τα 19 αυτά τραγούδια που δημοσιεύονται στο παραπάνω βιβλίο, τα 17 προέρχονται από την καταγραφή που έκανα  με βάση αφηγήσεις γερόντων του χωριού μας ή περιλαμβάνονται σε βιβλία ξένων περιηγητών (Gustav Weigand, Alan J. B. Wace, Maurice S. Thompson, Samuel Baud- Bovy) και τα δύο τα έδωσε ευγενώς ο συγχωριανός μας Χριστόφορος Γ. Ζώγας.

Όλα σχεδόν τα τραγούδια αυτά, με ελαφρές παραλλαγές, μοιάζουν με βλάχικα τραγούδια άλλων περιοχών και κυρίως της Ηπείρου και της Βορείου Ηπείρου και καταγράφονται σε σπάνιες συλλογές (Π. Αραβαντινός, Γεώργιος Παχτικός, Γ. Χασιώτης και άλλοι). Στόχος μας ήταν  όλα αυτά τα γνήσια παραδοσιακά τραγούδια της Παλαιομάνινας (για μερικά από αυτά υπάρχει και η μουσική κλίμακα!) να κυκλοφορήσουν σε cd  με την αντίστοιχη παραδοσιακή (ηπειρώτικη μουσική) και τραγουδιστές.

Πράγματι, τότε η Εταιρεία Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας έκανε  ένα πρώτο βήμα. Συγκέντρωσε σε ένα  cd 15 τραγούδια από ζωντανές ηχογραφήσεις που έγιναν στο χωριό με την επιμέλεια του τότε γενικού γραμματέα του σωματείου Κώστα Φ. Κουτουβέλη και την ευγενική προσφορά – συμμετοχή των συγχωριανών μας Δημήτρη Αποστόλου, Μιχάλη Αποστόλου, εκλιπούσης Ευφροσύνης Βλαχιώτη, Δημήτρη Δημονίτσα, Κώστα Φ. Κουτουβέλη, Κώστα Γ. Κουτσουμπίνα, εκλιπόντος Αποστόλη Μπίτα, Αριστείδη Μπίτα, Χρήστου Μπίτα, του τότε αντιπροέδρου Δημήτρη Γ. Πούλιου, του τότε ταμία Κώστα Σαμαλέκου και του μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου αείμνηστου  Μάκη Σταμούλη και ομάδας Ελληνοβλάχων Βορειοηπειρωτών που εργάζονταν στο χωριό μας. Ο τελευταίοι  μας θύμισαν πολλά κοινά τραγούδια των προγόνων μας και μας ζωντάνεψαν μιαν ατμόσφαιρα από την ηρωική Ήπειρο, όπου πήγαιναν οι παππούδες μας έως το 1860 περίπου κατά τους θερινούς μήνες. Είναι σίγουρο ότι χωρίς όλους αυτούς τους πολύτιμους συνεργάτες δεν θα είχε επιτευχθεί αυτός ο στόχος.

 Από τα 15 αυτά τραγούδια, τα 10 τα συγκέντρωσε και κατέγραψε ο Κώστας Φ. Κουτουβέλης, τρία η Ευφροσύνη Βλαχιώτη, ο Αποστόλης Μπίτας, ο Αριστείδης Μπίτας και ο Χρήστος Μπίτας και δύο ο γράφων («Αφροδίτη» και «Μπιρμπίλου») που περιλαμβάνονται στο βιβλίο μου.

Σπεύδω να σημειώσω ότι το cd αυτό δεν διεκδικεί καλλιτεχνικές δάφνες. Είναι απλώς ένα ηχητικό ντοκουμέντο για τα τραγούδια του χωριού μας. Κι αυτό μόνο αρκεί να υποστηρίξουμε ότι έχει την αξία του. Διότι, έτσι καταγράφεται και διασώζεται και με λόγια και με ήχο η πλούσια μουσική παράδοση του χωριού μας.

Θέλω, με την ευκαιρία αυτή, να εκφράσω  δημοσίως τις θερμές ευχαριστίες προς όλους αυτούς τους άξιους συντελεστές της πρωτοβουλίας μας αυτής. Επίσης, εκφράζω τη λύπη μου που  δεν είδαν τότε  το αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής η εκλιπούσα Ευφροσύνη Βλαχιώτη και ο εκλιπών Αποστόλης Μπίτας.

Στη συνέχεια παραθέτω για τους λάτρεις της μουσικής παράδοσης και της ιστορίας του χωριού μας τα κείμενα των  15 γνήσιων παραδοσιακών τραγουδιών που είναι στο cd, με την επισήμανση ότι και  το ιερό αυτό θέμα των πολυφωνικών βλάχικων τραγουδιών βρέθηκε στον κυκλώνα  μερικών «σοφών κρανιολογικών παραδοξολογιών», τις οποίες έχουν «λαμπαδιάσει» στο υπό έκδοση νέο βιβλίο μου «Λόγος και αντίλογος για τους Βλάχους της Ακαρνανίας». Μερικές από αυτές τις παραδοξολογίες με τον αντίστοιχο τεκμηριωμένο αντίλογο θα παρουσιάσω στο επόμενο κείμενό μου.

1. Εισαγωγή (Διάρκεια: 00:05)

Ου σ΄αυντάτσε νισκέντι κέντικε ντι Παλαιομάνινα ριμινέστι

= Θα ακούσετε μερικά τραγούδια από την Παλαιομάνινα ριμένικα (βλάχικα)

2. Τζιάνα α Μόρτου *  (Διάρκεια: 02:34)                

Κου μανάρλια μι ακουντίρε,

του ρίπε μ’ αρουκουντίρε.

Βόϊ, λα σότσι, βόϊ λα φράτς(ι),

ντέντσι μένα σ΄μι σκουλάτσ(ι),

ακό πι τζιάνε σι μ΄ αλασάτσ(ι).

Σέντζιλι σι  νιου αντουνάτσ(ι),

ακό πι τζιάνε σ΄μι γκρουπάτσ(ι).

Ω, λέλι, τριτσέτσ(ι) πριμβιάρε σ΄αμεριτζάτσ(ι),

ω, λέλι, σπιντζουράτς(ι) στρικιτόρου ντι κάσιου,

σι σ΄κίκε τζέρου σι σ΄ μι σπιλάτσ(ι)

2. Λόφος του Νεκρού*

Με κοφτερό μαχαίρι με χτυπήσανε,

σε κατηφόρα με ρίξανε.

Σεις σύντροφοι, σεις αδέρφια,

δώστε το χέρι να με σηκώσετε,

εκεί στο λόφο να με αφήσετε.

Το αίμα μου να μη το μαζέψετε,

εκεί στο λόφο να με θάψετε.

Ωχ, αλίμονο, κρεμάστε την τσαντίλα από το τυρί

για να στάζει το τυρόγαλο και να με πλένετε.

* Υπάρχει σχετικό τοπωνύμιο και σήμερα στο χωριό                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             

3. Μπιρμπίλου* (Διάρκεια: 02:56)  Το αηδόνι*

 Άϊ σ΄ντιτσέμ ούνε                     Ας πούμε ένα

τσα σι φάκε ντάου.                    για να γίνουν δύο.

Ντάου τσέτσε άρε φιάτα,          Δύο βυζιά έχει το κορίτσι,

ουν έστι μπιρμπίλου                 ένα είναι το αηδόνι

τσι κέντι ντιμιάτσα.                   που κελαηδάει το πρωί.

Άϊ σ΄ντιτσέμ ντάου                 Ας πούμε δύο

τσα σι φάκε τρε.                       για να γίνουν τρία.

Τρε τσιτσιόρε πουρουστία,    Τρία πόδια η πυρουστιά,

ντάου τσέτσε άρε φιάτα,         δύο βυζιά το κορίτσι,

ουν έστι μπιρμπίλου               ένα το αηδόνι

τσι κέντι ντιμιάτσα.                που κελαηδάει το πρωί,

Άϊ σ΄ντιτσέμ τρε                    Ας πούμε τρία

τσα σι φάκε πάτρου.               για να γίνουν τέσσερα.

Πάτρου τσέτσε άρε βάκα,       Τέσσερα βυζιά έχει η αγελάδα,

τρε τσιτσιόρε πουρουστία,     τρία πόδια η πυρουστιά,

ουν έστι μπιρμπίλου               ένα το αηδόνι

τσι κέντι ντιμιάτσα.                που κελαηδάει το πρωί.

Άϊ σ΄ντιτσέμ πάτρου          Ας πούμε τέσσερα

τσα σι φάκε τσίντζι.           για να γίνουν πέντε.

Τσίντζι τζέτζελι άρε μένα, Πέντε δάχτυλα έχει το χέρι,

πάτρου τσέτσε άρε βάκα    τέσσερα βυζιά η αγελάδα,

ουν έστι μπιρμπίλου          ένα είναι το αηδόνι

τσι κέντι ντιμιάτσα.            που κελαηδάει το πρωί.

Άϊ σ΄ντιτσέμ τσίντζι          Ας πούμε πέντε

τσα σι φάκε σιάσι.            για να γίνουν έξι.

Σιάσι γκούβε άρε κάπου,   Έξι τρύπες έχει το κεφάλι,

τσίντζι τζέτζελι άρε μένα,  πέντε δάχτυλα το χέρι,

ουν έστι μπιρμπίλου           ένα είναι το αηδόνι

τσι κέντι ντιμιάτσα             που κελαηδάει το πρωί.

Άϊ σ΄ντιτσέμ σιάσι            Ας πούμε έξι

τσα σι φάκε σιάπτι.           για να γίνουν επτά.

Σιάπτι στέλι γκιλινούσια,    Επτά αστέρια έχει η Πούλια,

σιάσι γκούβε άρε κάπου,    έξι τρύπες το κεφάλι,

ουν έστι μπιρμπίλου         ένα είναι το αηδόνι

τσι κέντι ντιμιάτσα.           που κελαηδάει το πρωί.

* Το τραγούδι αυτό υπάρχει σε παραλλαγές σε πολλές περιοχές της χώρας και, κυρίως, στην Ήπειρο και τη Βόρειο Ήπειρο.

4     Αφροδίτε*  (Διάρκεια:01:00)                 Αφροδίτη*

Ορέ, Αφροδίτα, τύνη,                             Μωρή, Αφροδίτη, εσύ,

Αφροδίτα, μουσιάτε.                              Αφροδίτη, όμορφη.

Φιτσέσιου μούλτι γκίνι,                          Έκανες πολύ καλά,

μόρε, Ριμένε, φιάτε.                               Μωρή, Ρωμιά, κόρη.

Λάϊ, σόρα, Αφροδίτα,                            Ω, αδερφή μας, Αφροδίτη,

ιράϊ στιάου ντι απερίτα.                         ήσουν άστρο της αυγής.

Αίστε χόρε έστι ανόστε,                      Αυτή χώρα είναι δική μας,

νου βρέμε τίρανοι πι κάπου,              δεν θέλομε τυράννους στο κεφάλι,

σκλάβιε έστι κα πίσε νόπτε,                η σκλαβιά είναι σαν νύχτα πίσσα,

νου βρέμε του χόρε αράπου.             δεν θέλομε στη χώρα μας αράπη

Λάϊ, σόρε Αφροδίτα,                           Ω, αδερφή μας, Αφροδίτη,

ιράϊ στιάου ντι απερίτα.                       ήσουν άστρο της αυγής.

Αφροδίτα, τύνη, κου θάρρου               Αφροδίτη, εσύ, με θάρρος

στι φιτσέσιου κουρμπάνε,                    έγινες θυσία.

ιράϊ σινετόσε κα βουντάρου,                Ήσουν δυνατή σα βελανιδιά,

ιράϊ ούνε Ριμένε νταρντάνε.                  ήσουν μια Ρωμιά νταρντάνα.

Λάϊ, σόρα, Αφροδίτα,                          Ω, αδερφή μας, Αφροδίτη,

ιράϊ στιάου ντι απερίτα                        ήσουν άστρο της αυγής.

*Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στην ηρωίδα του 1821 Αφροδίτη Τόγια και το διέσωσε ο Δημήτρης Στεργίου από καταγραφές γερόντων του χωριού το 1958.

5. Πικουράρλιε α Νούσια (Διάρκεια:02:34) Οι βοσκοί του Νούσια

Τζιάνε, λα Τουρέστια α Κόλε,   Στο λόφο, στη θέση Κόλε,

ντάντο λια, λέλε,                           μητέρα μου, αλίμονο,

σ΄ αμενάρε τρε πιστόλε,               ρίξανε τρεις πιστολιές,

ντάντο λια, λέλε.                            μητέρα μου, αλίμονο.

Σ΄ αμενάρε σι βαταμάρε              Ρίξανε και σκότωσαν

τρέλιε πικουράρλιε α Νούσια,      τρεις βοσκούς του Νούσια,

τρέλιε τσι λιό λα γκιλινούσια.       τρεις που τους πήρε η Πούλια.

6. Φιάτα σι φιτσιόρου (Διάρκεια: 01:22) Κορίτσι και αγόρι

 Σ΄ ατζιόκε φιάτα σι φιτσιόρου,      Παίζει το κορίτσι και το αγόρι,

μωρ, σ΄ατζιόκε.                       μωρέ, παίζει.

Σ΄ ατζιόκε ντόλιε κου μέρου,     Παίζουν και οι δύο με το μήλο,

μωρ, σ΄ ατζιόκε.                      μωρέ, παίζουν.

Μπάνε, μωρ, βριά σι λιά          Θέλουν να ζήσουν,

μωρ, σ΄ατζιόκε.                      μωρέ, παίζουν.

7.  Λέλε – λέλε, ντάντο (Διάρκεια:02:05)Αλίμονο, αλίμονο, μάνα

Τρέτσι ούνε καρβάνι,            Περνά ένα καραβάνι,

μωρ λα ντάντο τζιάνε.           μωρέ μάνα ωραία.

Καρκάτου ντι σάρι,               Φορτωμένο με αλάτι,

μωρ  λα ντάντο.                    μωρέ μάνα.

Ντόμνου πι μουλάρι,           Το αφεντικό πάνω στο μουλάρι,

μωρ λα ντάντο.                    μωρέ μάνα.

Πέρτσια κιπτενάτε,             Τα μαλλιά χτενισμένα,

μωρ λα ντάντο.                   μωρέ μάνα.

Νου στα τσα σου κάρκε,      Δεν κάθεται να φορτώσει,

μωρ λα ντάντο.                    μωρέ μάνα.

Λέλε – λέλε ντάντο τζιάνε,   Αλίμονο, αλίμονο μάνα ωραία     

8. Φιάτε νιρίτε* (Διάρκεια: 02:36)   Κόρη βαλαντωμένη*

 Ούνε φιάτε ντι φιάτε,           Μία κοπέλα από τις κοπέλες,

ούνε φιάτε ντι φιάτε,             μία κοπέλα από τις κοπέλες,

τσι σ΄ αφλά νιρίτε                 που βρισκόταν βαλαντωμένη.

Τσι άϊ φιάτε σι ντι ασιάρε,    Τι έχει κοπέλα και από χθες

σι στάϊ νιρίτε;                       και κάθεσαι βαλαντωμένη;

Τσι σ΄ νου έστι,                     Γιατί δεν καταλαβαίνεις,

ουά ντάντο.                          μωρή μάνα.

Τι ούνου τζόνι τσι αβιάμ,     Για ένα παλικάρι που είχα,

ουά ντάντο,                          μωρή μάνα,

κάφτε τσα σι φούγκε.             ψάχνει για να φύγει.

Τζόνι κέντε ους σι φούτζε,    Παλικάρι όταν θα φύγεις,

του μίντι μίνι σα ντούτσου. στο μυαλό σου εμένα να έχεις.

Σι ζντάου ούνε αρμαλί,         Σου δίνω ένα κόσμημα

τσα σου μπάτζε ντι γκούσε, για να το βάλεις στο λαιμό,

κέτι όρε σου βέντζε,              όσες ώρες να το βλέπεις

ανία ους ντάντε α μίντι.          εμένα να φέρνεις στο μυαλό.

* Το τραγούδι αυτό το διέσωσε ο Χρήστος Μπίτας και το τραγουδούν η Ευφροσύνη Βλαχιώτη και ο Χρήστος Μπίτας

9.  Αλάσι μι, ντάντο (παραλλαγή)* (Διάρκεια:02:37) Άφησέ με, μάνα*

Κάπου τσι μιντόρι,                          Το κεφάλι με ποναάει,

ουά ντάντο,                                    μωρή μάνα.

Μίντια νου άμε τούτε.                      Το μυαλό μου δεν έχω ολόκληρο.

Τσί άϊ, χίλιε, ντι ασιάρε,                 Τι έχεις, κόρη μου, και από χθες

σι στάϊ νιρίτε;                                  και κάθεσαι βαλαντωμένη;

Ωχ, αλάσι μι, ουά ντάντο, αλάσιμι,  Ωχ, άφησέ με μάνα μου, άφησέ με,

αλάσι μι, ουά ντάντο.                      άφησέ με, μάνα μου.             

Τι ούνου τζόνι τσι άμ(ε),                Για ένα παλικάρι που έχω,

τι ούνου τζόνι τσι άμ (ε),               για ένα παλικάρι που έχω,

κάφτε τσα σι φούγκε.                      ψάχνει για να φύγει.

Ουάϊ τζόνι, κέντε σι φούτζε,          Ωχ, παλικάρι, όταν θα φύγεις,

χιμπάρι ους νι ντάϊ.                      χαμπάρι να μας δώσεις.

Σι σ΄ντάου ούνε αρμαλί,                Θα ου σώσω ένα κόσμημα

τσα σου μπάτζε ντι γκούσιε.         για να το βάλεις στο λαιμό.

Κέντε όρε σου βέτζι,                      Όσες ώρες θα το βλέπεις.

ανία αντούτσε του μίντι.                 εμένα να φέρνεις στο μυαλό

                

* Το τραγούδι αυτό το διέσωσε ο Χρήστος Μπίτας και το τραγουδούν η Ευφροσύνη Βλαχιώτη και Αποστόλης Μπίτας. Αυτό το τραγούδι, καθώς και το προηγούμενο, τα διέσωσε πάλι ο περιηγητής Βάϊγκαντ, με παραλλαγές, και του το είχε δώσει ο Νίκος Πάγκιος από τα Όχθια. Αυτά τα τραγούδια δημοσιεύονται στο βιβλίο του Δημήτρη Στεργίου «Βλάχικα έθιμα της Παλαιομάνινας με αρχαιοελληνικές ρίζες» και καταδεικνύουν τις στενές σχέσεις που είχαν μεταξύ τους και τα επτά στην αρχή και, τελικά, έξι βλαχοχώρια της Ακαρνανίας. Σημειώνεται ότι το τραγούδι αυτό το έχει διασώσει, με παραλλαγές, ο Γερμανός περιηγητής Gustav Weigand, που είχε επισκεφτεί τα ριμένικα χωριά της Ακαρνανίας στα τέλη του 19^ου αιώνα. Επίσης, στο ίδιο βιβλίο δημοσιεύονται και δύο τραγούδια του χωριού μας που διέσωσε και  μας παρέδωσε ο συγχωριανός μας Χριστόφορος Γ. Ζώγας.

10.   Μαράτου (Διάρκεια: 03:20)   Ο καημένος

Ούνε σόρε κάφτε σι σόρε,              Μια αδερφή ζητάει να παντρευτεί.

ω, ντι μίνι μαράτου.                         ωχ, σε μένα τον καημένο.

Φράτι σου τρέτζι τσα σ΄ μόρε,        Ο αδερφός κοντεύει να πεθάνει.

ω, ντι μίνι μαράτου.                         ωχ, σε μένα τον καημένο.

Ούνε νίλιε ντι νεμάλιε,                    Μια χιλιάδα από γιδοπρόβατα,

ω, ντι μίνι μαράτου,                        ωχ, σε μένα τον καημένο,

νου σ΄ αφλά ούνε τσα σ΄τάλιε,      δεν βρίσκανε ούτε ένα να σφάξουν,

 ω, ντι μίνι μαράτου.                         ωχ, σε μένα τον καημένο.

Σιάπτι σούτι όϊ του στρούγκε,       Επτακόσια πρόβατα στη στρούγκα,

ω, ντι μίνι μαράτου.                        ωχ, σε μένα το φουκαρά.

Ατσέα, σόρε, σ΄αντάρε βέρε,      Σε σένα, αδερφή, σου φτιάχνουν βέρα,

ω, ντι μίνι μαράτου.                         ωχ, σε μένα τον καημένο,

Ανία  ν΄ απρίντου τσέρε.              Σε μένα ανάβουν κερί,

ω, ντι μίνι μαράτου.                         ωχ, σε μένα τον καημένο.

Ατσέα, σόρε,τσι αντάρε κάλου,   Για σένα, αδερφή, στολίζουν το άλογο,

ω, ντι μίνι μαράτου.                         ωχ, σε μένα τον καημένο.

Ανία ν΄ αντάρε σκάμνου.             Σε μένα στολίζουν τον τάφο,

ω, ντι μίνι μαράτου.                         ωχ, σε μένα τον καημένο.

11.   Νάπαρτι ντι Μάρε Λάϊα* (Διάρκεια:03:15) Πέρα από τη Μαύρη Θάλασσα*

Νάπαρτι ντι Μάρε Λάϊα,                Πέρα από τη Μαύρη Θάλασσα,

Ούνε βρούτε ν΄ αντεράσε,            Μια ωραία μου παινέψαν.

Κουμ σι φάκου νέγκ σου βέντου   Τι να κάνω να πάω να τη βρω.

Λιόϊ καράβια σι μ΄ αρουκάϊ,           Πήρα το καράβι και πετάχτηκα,

αφλάϊ βρούτε ιού ντουρνιάϊ.         βρήκα την ωραία να κοιμάται.

Σιτζούϊ πρόστου σι μι μιντουϊ.     Κάθισα όρθιος και σκεφτόμουνα:

Να κουτία ντι βεντέρι,                  Να το κουτί για πούλημα,

κι μίνι ους νέγκου του ασκέρι.    διότι εγώ θα πάω στο ασκέρι.

Ντι του ασκέρι μι τουράϊ,            Από το ασκέρι γύρισα,

βίνιου ακάσε σι νου τ΄αφλάϊ.      ήρθα σπίτι και δεν σε βρήκα.

Ντάντο τζέσι νου έστ σόϊ,            Η μάνα μου είπε δεν είσαι από σόϊ,

ντάντο τζέσι νου έστ κα νόϊ,      η μητέρα μου είπε δεν είσαι σαν κι εμάς.

Ντέντι σπίντζουρου σι κιτζούϊ,  Μού έδωσε ένα σπρώξιμο κι έπεσα,

σι μόρτια ακό τσι λου βιτζούϊ.   και το θάνατο εκεί είδα.

Μι φέτσι τσα  σι μ΄ αλαγκάϊ,     Με έκανε να περιπλανιέμαι,

τούτι λελούτσιε αντουνάϊ.          όλα τα λουλούδια μάζεψα.

Τούμπι – τούμπι λι λεγκάϊ,        Δέσμη – δέσμη τα έδεσα,

λα φιτσιόρι λι περτσάϊ.              στα παιδιά τα μοίρασα.

* Το τραγούδι αυτό το έχει διασώσει, με παραλλαγές, ο Γερμανός περιηγητής Gustav Weigand, που είχε επισκεφτεί τα ριμένικα χωριά της Ακαρνανίας στα τέλη του 19^ου αιώνα και δόθηκε σ΄ αυτόν από τον Γιώργη Γιάγκα ( από το βλαχοχώρι Σουροβίλι ή  σημερινή Στράτο). Σημειώνεται ότι στον Βάϊγκαντ είχε δώσει τραγούδι από την Παλαιομάνινα υπό τον τίτλο «Ο καημός του ακατάδεκτου»και  ο Γρηγόριος Κέκος στα τέλη του 19^ου αιώνα (1890).

12.   Λα σιγκούνι  (Διάρκεια: 01:48)   Το σιγκούνι

Λα σιγκούνι βένετε,                         Σιγκούνα, γαλαζοκέντητη,

τσι μι αρσέσι του ίνεμε.                   που μου έκαψες την καρδιά.

Λα βρούτε, μι άϊ αρέσε,                   Ωραία, με έχεις κοροϊδέψει,

τι ουν σμπόρου τσι αβιάμ τζέσε.    για ένα λόγο που είχαμε πει.

Λα μουσιάτε, ιού όϊ μέτα;                Ωραία, που την έχεις τη μάνα σου;

Έστι ντούσε πι ούνε νούμπτε,       Έχει πάει σε ένα γάμο,

πι ούνε νούμπτε ριμινιάστε,            σε ένα γάμο ριμένικο,

τζόνι μπουν τσα σι μ΄αλεγκιάστε. παλικάρι όμορφο να διαλέξει.

13.   Ούνε βιάστε (Διάρκεια: 02:19)

Κισίρε κούρσκλιε τι ούνε βιάστε.

Μπιούρε ρακίι,μωρ, σι σ΄ μπετάρε

σι βιάστα λα γκερσάρε.

Σι νι τζέτσι, μωρ ντάντο, κάϊ έστι γαμπρόου;

Ντι τούτς φιτσιόρλιε ατσέου κάμα νόου.

Σι νι τζέτσι, μωρ ντάντο, κάϊ έστι φορτάτου;

Ντι τούτς φιτσιόρλιε ατσέου μα μουσιάτου.

Σι νι τζέτσι, μωρ ντάντο, κάϊ έστι νούνου;

Ντι τούτς μπερμπάσλιε ατσέου κάμα μπούνου.

13. Μία νύφη

Ξεκίνησαν οι συμπέθεροι για μια νύφη.

Ήπιαν ρακί, μωρέ, και μέθυσαν

και τη νύφη ξέχασαν.

Δεν μου λες, μωρέ μάνα, ποιος είναι γαμπρός;

Από όλα τα παλικάρια αυτός είναι πιο νέος.

Δεν μου λες, μωρέ μάνα, ποιος είναι ο συνοδός;

Από όλα τα παλικάρια αυτός είναι ο πιο ωραίος.

Δεν μου λες, μωρέ μάνα, ποιος είναι ο νονός;

Από τους άνδρες αυτός είναι ο πιο καλός.

14.   Μίνι, μαράτου (Διάρκεια: 01:50)  Εγώ ο καημένος

Ω, λέλε, ντι μίνι μαράτου,                Ωχ, αλίμονο, σε μένα τον καημένο.

ω, λέλε, ντι μίνι μαράτου               ωχ, αλίμονο, σε μένα τον καημένο.

Τζέσιου α λι άτα λεάγκε νι φιάτε. Είπα στη μάνα μου να ζητήσει μια κόρη.

Μίνι φιάτε νου τσου λέγκου.        Εγώ της κόρης δεν θα ζητήσω το χέρι.

Σι σ΄κρέκι πένε ντιμιάτσα.            Και να σκάσεις μέχρι το πρωί.

Ω, τσι μ΄ αφλέ, μίνι ντιμιάτσα.    Ωχ, τι με βρήκε εμένα το πρωί.

Ω, λέλε, ντι μίνι μαράτου               Ωχ, αλίμονο, σε μένα τον καημένο.

15.   Κάρε χιάρτε  (Διάρκεια:03:30)  Κρέας βραστό

Κάρα μι ντούσιου λα καφενέϊ,                  Καθώς πήγαινα στο καφενείο

τσα σ΄αφλάμ λα βέρε παρέϊ,                     για να βρω καμιά παρέα,

βρέου σ΄ τι τρέμπου, άϊντε λα μαράτε       θέλω να σε ρωτήσω, μωρή καημένη,

ιού όϊ μπερμπάτου, άϊντε λα μαράτε. πού έχεις τον άνδρα σου, μωρή καημένη

Μπερμπάτου νι όρε βαταμάρε,           Τον άνδρα μου τον έχω σκοτώσει,

ζάχαρια νι αγκουπαράτε,                      ζάχαρη έχω αγοράσει,

σι καφεϊ νι μετσενάτε                            και καφέ αλεσμένο.

Τρέτσ(ι) του κόχιου τσι αμ αστεράτε    Πέρασε στη γωνία που έχω στρώσει

τρε βιλέντζε, ούνε πι στ΄ αλλάντε.          τρεις βελέντζες η μια πάνω στην άλλη.

Τσι γκέλε άϊ αντεράτε;                          Ποιο φαγητό σου αρέσει;

Κάρε χιάρτε κου πατάκε                      Κρέας βραστό με πατάτες.