Ύστερα από 187 χρόνια από τη μόνιμη εγκατάσταση, οι κάτοικοι του χωριού μας είναι σήμερα λιγότεροι!

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1829 οι πρόγονοί μας έστειλαν έγγραφο προς τον Ιωάννη Καποδίστρια με το οποίο ζητούσαν άδεια για μόνιμη εγκατάσταση στη Μάνινα Ξηρομέρου

Του Γιώργου Π. Μπαμπάνη

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟΒΟΥΝΙ

Σήμερα, 27 Σεπτεμβρίου,συμπληρώθηκαν 187 χρόνια από τότε (27 Σεπτεμβρίου (1829) που οι Ελληνόβλαχοι του Ξηρομέρου, οι οποίοι ως νομάδες ή σκηνίτες κατέβαιναν στην περιοχή αυτή και σε διάφορες θέσεις στη Μάνινα («Παλιοκάλυβα», «Παλιοκούνακα» κλπ) για χειμαδιό από τα ηπειρωτικά βουνά, έστειλαν στον τότε κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια επιστολή με την οποία ζητούσαν να εγκατασταθούν πια μόνιμα στην Ακαρνανία, δηλαδή στον τόπο των αρχαίων προγόνων τους!
 Και ποιός θα περίμενε ότι οι σημερινοί κάτοικοι του χωριού μας είναι … λιγότεροι από εκείνους που πρωτοεγκαταστάθηκαν στα Γακέικα πριν από  130 περίπου χρόνια! Σημειώνεται ότι ο Γερμανός περιηγητής Gustav Weigannd,  ο οποίος είχε επισκεφθεί την περιοχή το 1890, δηλαδή λίγα μόλις χρόνια μετά την οριστική εγκατάσταση στην περιοχή, αναφέρει και τον αντίστοιχο πληθυσμό των χωριών αυτών: Κουτσομπίνα:  750 κάτοικοι, Σουροβίγλι: 450 κάτοικοι, Όχθια: 350 κάτοικοι, Κατσαρού: 450 κάτοικοι, Μπούσια(Aγράμπελο ): 250 κάτοικοι, Γάκια Παππά (στρογγυλοβούνι): 225 κάτοικοι και Νουσέϊκα: 150 κάτοικοι.

 Το έγγραφο αυτό προς τον Καποδίστρια, το οποίο αποκάλυψε ο αείμνηστος Ντίνος Μπίτας από την Παλαιομάνινα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους στη δεκαετία του 1970 και το οποίο εστάλη από τη Ναύπακτο και υπογράφεται από τον Αθανάσιο Δημ. Κραψίτη, έχει ως εξής:

ΠΑΛΑΙΟΜΑΝΙΝΑ

«Αριθμός τις ποιμένων και γεωργών, οίτινες βιασμένοι από τας βαρβαρικάς τυραννίας των Τούρκων και βλέποντες αντίκρυ των την ελευθερίαν και ευδαιμονίαν του ελληνικού κράτους, ελευθερίαν και αυτοί ποθούμενοι, προστρέχουσι παρακαλούντες να ήθελε δεχθή και να τους δώσει τόπον διορισμένον εις τον οποίον να μετακομίσωσι τα φαμελίας, πρόβατα και λοιπά ζώα των, όσα με πολλούς κόπους και μεγάλους κινδύνους ηδυνήθησαν να διατηρήσωσι δια σπόρον.

Λοιπόν, ως πληρεξούσιον και τοποτηρητήν του εξοχωτάτου κυβερνήτου αναφέροντας εις την εκλαμπρότητά της θερμώς παρακαλούντας ει δυνατόν να ήθελε τους δοθή μιαν γνωστήν των θέσις, η οποία ονομάζεται Μάνινα και Ποδολοβίτζα επί Θέματος Ξηρομέρου, ην και άλλοτε εβάσταξεν ο ίδιος Σκουτέρης και παρακαλείται να ήθελε μας εφοδιάσει με τα προσηκούσας διαταγάς της προς τας εκεί πολιτικάς και πολεμικάς αρχάς, να τους γνωρίσουν Έλληνας και να τους υπερασπίζωνται κατά τα ιερά θεσπίσματα της Κυβερνήσεως. Μάλιστα, αν κρίνη εύλογον να ήθελε διατάξει τους εις την είσοδόν των καπεταναίους να μην τύχη και τους εμποδίσουν εις την Γράντζιαν, διότι τους προξενείτε μεγάλη δυστυχίαν.

ΑΓΡΑΜΠΕΛΟ

Δια τούτο, παρακαλούμεν να γίνουν σφοδραί και τακτικόταται διαταγαί ώστε να λάβη το αίσιον και ευτυχές τέλος η αίτησίς μας. Θέλουν επακαλουθήσει και άλλοι πολλοί. Από εκείνα τα μέρη να φέρουν αρκετόν αριθμόν ζώων μόνον αποβλέπουσιν εις τον ίδιον Σκουτέρην, όστις είναι εις την πρώτην θέσιν, πώς και την γρηγοράτζαν θα απολαύση.

Επί τούτο, έστειλε εμέ τον ελάχιστον δούλον σας καθώς μοι δώσετε διαταγάς αμέσως να υπάγω να κινήσουν τα πρόβατα, διότι είναι ο καιρός των και μένω».

Από το έγγραφο αυτό προκύπτουν μερικά στοιχεία, τα οποία επιβεβαιώνουν τη μόνιμη διαπίστωση του παππού μου, δημοσιογράφου και συγγραφέα,  Δημήτρη Στεργίου, η οποία έχει δημοσιευθεί και στην εφημερίδα του χωριού μας, για το χρόνο και τον τρόπο μόνιμης εγκατάστασης των Ελληνοβλάχων στα επτά στην αρχή και έξι σημερινά χωριά της Ακαρνανίας.

Πρώτον, είναι μια ημερομηνία που προμηνύει μόλις μερικές ημέρες για την έναρξη της κουραστικής και πολυήμερης διαδικασίας καθόδου στα χειμαδιά της Ακαρνανίας από τα ηπειρωτικά βουνά.

ΝΟΥΣΕ'Ι'ΚΑ

Δεύτερον, η φράση «…να τους δοθή μιαν γνωστή θέσιν» επιβεβαιώνει την επίμονη άποψή μας ότι οι Ελληνόβλαχοι της Ακαρνανίας κατέβαιναν επί αιώνες στην «ίδιαν γνωστήν θέσιν»  στην Ακαρνανία και ότι ήρθε πια ο καιρός να εγκατασταθούν μόνιμα στη γη των «αρχαίων προγόνων τους», την οποία εγκατέλειψαν μετά «την «ερημίαν» της Ακαρνανίας εξαιτίας της ίδρυσης της Νικόπολης στην Ήπειρο!

Με την ευκαιρία της επετείου της αποστολής του εγγράφου αυτού υπενθυμίζουμε μερικά ντοκουμέντα του παππού μου για το θέμα αυτό. Αναφέρουμε τις αναφορές του παρατηρητικού, αλλά και αμφιλεγόμενου Γερμανού περιηγητή Gustav Weigannd, ο οποίος επισημαίνει ότι οι Ελληνόβλαχοι της Ακαρνανίας είναι απόγονοι του μεσαιωνικού πληθυσμού, αφού η Ακαρνανία ήταν γνωστή κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους ως Μικρή Βλαχία, σε αντίθεση με τη Μεγάλη, που ήταν η Θεσσαλία.

ΟΧΘΙΑ

  Ο  Wace και Tompson (διαπρεπείς Άγγλοι αρχαιολόγοι) απορρίπτουν την εύστοχη αυτή άποψη, επικαλούμενοι εσφαλμένως την επισήμανση του Ιωάννου Λαμπρίδου (1839 -1891), ο οποίος αναφέρει ότι «προήλθαν από το χωριό Βιτσικόπουλο της περιοχής Παλαιοπαγώνι της Βορείου Ηπείρου γύρω στο 1840». Αλλά, ο Λαμπρίδης δεν αναφέρει αυτό, ότι δηλαδή οι Ελληνόβλαχοι της Ακαρνανίας «προήλθαν», αλλά ότι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή αυτή «μετά την ολοσχερή διάλυσιν (1840) του Μπιτσικόπουλου, χωρίου επί του οροπεδίου Βρόστανης του Παληοπωγώνη…».  Η άποψη του Λαμπρίδου ότι οι Ελληνόβλαχοι της Ακαρνανίας εγκαταστάθηκαν στην Ακαρνανία μετά το 1829 και ιδιαίτερα μετά το 1840 επιβεβαιώνεται και από τις μαρτυρίες  των γονέων μας και παππούδων μας.Τώρα όσον αφορά την καταγωγή των Ελληνοβλάχων της Ακαρνανίας ως Αρβανιτοβλάχων Κολωνιατών, πέρα από τις προηγούμενες πηγές, έχουμε και το απόσπασμα του Γεωργίου Π. Κρέμου από το βιβλίο του «Ιστορικά Επανορθώματα – Αλή πασάς» (Παρνασσός», τόμος Η΄- 1884, σελίδα 142, σημείωσις», ο οποίος αναφέρει τα ακόλουθα:

ΣΤΡΑΤΟΥ

«… Εν τη εποχή του Αλή πασά, όστις οικειοποιήθη άπασαν την Αιτωλίαν συν τη Ακαρνανία δια της δυναστείας ως ιδιοκτησίας του,  ηγόραζον δια διαταγής του Αρβανιτόβλαχοι οι και Καραγκούνηδες επονομαζόμενοι και από την επαρχίαν της Κολώνιας καταγόμενοι χριστιανοί κατά την θρησκείαν δια τα ποίμνιά των, ο αρχιποιμήν των οποίων ωνομάζετο Γιάγκος. Οι ποιμένες ούτοι εν γένει ην  μεγάλου και θεωρητικού αναστήματος, γενναίοι κατά την καρδίαν και άγριοι κατά την θέαν…»

Σημειώνεται ότι ο παππούς μου στο βιβλίο του «Τα βλάχικα έθιμα της Παλαιομάνινας με αρχαιοελληνικές ρίζες» αφιερώνει ολόκληρο κεφάλαιο για το θέμα αυτό και μάλιστα με διάλογο μεταξύ Αλή πασά και Γιάγκα, όπως τον διέσωσε από τις αφηγήσεις γερόντων της Παλαιομάνινας στη δεκαετία του 1950.

ΓΟΥΡΙΩΤΙΣΣΑ

Αρβανιτόβλαχοι Κολωνιάτες, λοιπόν, οι Ελληνόβλαχοι της Ακαρνανίας. Κι έτσι επιβεβαιώνονται πλήρως οι έρευνες, οι αναλύσεις και οι διακρίσεις για τους Αρβανιτοβλάχους.

Έτσι, μετά την αίσια έκβαση της επιστολής αυτής προς τον Καποδίστρια, οι αρχιποιμένες, επικεφαλής των άλλων Ελληνόβλαχων ποιμένων που κατέβαιναν επί αιώνες στα χειμαδιά της Μάνινας Ακαρνανίας αποφάσισαν να εγκατασταθούν σιγά – σιγά, σταδιακά στην περιοχή. Ο Κουτσομπίνας στην περιοχή της Παλαιομάνινας (ονομαζόταν αρχικά Κουτσομπίνα), ο Γιάγκας στο Σουροβίγλι (σημερινή Στράτος), ο Πάγκιος στο Όχθου (σημερινά Όχθια), ο Κατσαρός στην Κατσαρού (σημερινή Γουριώρισσα), ο Μπούσιας Νταγιάντας στο σημερινό Αγράμπελο, ο Γάκιας Παππάς στο σημερινό Στρογγυλοβούνι και ο Νούσιας στα Νουσέϊκα (εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους πολύ νωρίς).