Γεώργιος Αβέρωφ: Ο μέγας εθνικός Ελληνόβλαχος ευεργέτης

 ‘Ενας  από τους μεγαλύτερους  Αρμάνους  ευεργέτες, που ανοικοδόμησε και κόσμησε την Αθήνα, ένας από τους πλουσιότερους Έλληνες της διασποράς, με περιουσία που ξεπερνούσε τα 100.000.000 δραχμές, όταν η περιουσία του πιο πλούσιου Ελλαδίτη δεν ξεπερνούσε το 1.000.000 δραχμές

 «Αρμάνων Ευεργετών Σύναξις» . Έργο του ζωγράφου Ιωσήφ Κόττα από τη Σελενίτσα της Βορείου Ηπείρου, Θεσσαλονίκη 1998. Ιδιωτική Συλλογή (η φωτογραφία είναι από το αρχείο του Δημήτρη Στεργίου).

Από αριστερά προς τα δεξιά: Βαρώνος Μιχαήλ Τοσίτσας, Κωνσταντίνος Ζάππας, Αχιλλέας Ποστολάκας, Σίμων Σίνας, Γεώργιος Σίνας. Καθιστοί: Νικόλαος  Στουρνάρης, Γεώργιος Αβέρωφ, Γεώργιος Σταύρου, Βαρώνος Κωνσταντίνος  Μπέλλος,  Μιχαήλ Τοσίτσας, Δημήτρης Ποστολάκας, Στέργιος Δούμπας, Ιωάννης  (Ζαν) Νίκου. Πίσω όρθιοι: Απόστλος Αρσάκης, Ευάγγελος Ζάππας.

Γράφει ο Γιώργος Π. Μπαμπάνης

Όπως έχουμε τονίσει πολλές φορές σε κείμενά μας και συγκεκριμένα στο αφιέρωμα που είχαμε δημοσιεύσει για τους Βλάχους ευεργέτες και όχι μόνο, οι Ελληνόβλαχοι κατοικούσαν συνεχώς στον ελλαδικό χώρο από τα βάθη των αιώνων και δεν χρησιμοποιούσαν γραπτή διάλεκτο, αλλά συνεχώς εμπλούτιζαν τον αρχικό αρχαιοελληνικό λόγο τους με γλωσσικές ρίζες που επιβάλλονταν από τη συνεχή και βαθμιαία εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και, φυσικά, την επιβολή ως επίσημης της δημώδους λατινικής. Επομένως, το προφορικό ιδίωμα που σχηματιζόταν ήταν  απαραίτητο για τη συνεννόηση, την επιβίωση και την προώθηση των επιχειρηματικών και εμπορικών δραστηριοτήτων. Όπως επισημαίνει ο παππούς μου, δημοσιογράφος  και συγγραφέας Δημήτρης Στεργίου στα βιβλία του, ο ρωμαϊκός επεκτατισμός και η συνακόλουθη διάδοση της λατινικής γλώσσας ιστορούνται στην ελληνική γλώσσα από τον πρώτο Νεοέλληνα ιστορικό Κωνσταντίνο Κούμα (1777-1836), Ελληνόβλαχο, διδάκτορα δύο γερμανικών πανεπιστημίων και αντεπιστέλλον μέλος των Ακαδημιών του Βερολίνου και του Μονάχου. Στον δωδέκατο τόμο του βιβλίου «Ιστορίαι των ανθρωπίνων πράξεων» (Βιέννη 1832) ο Κούμας συμπεραίνει ότι οι Βλάχοι είναι «Έλληνες το γένος», ενώ ο Μετσοβίτης μέγας διδάσκαλος του Γένους Νικόλαος Τζαρτζούλης υποστήριζε ότι «οι συμπατριώτες του, δηλαδή οι Ελληνόβλαχοι του Μετσόβου, «είναι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων».

Αναφέρονται όλα αυτά εισαγωγικά, διότι, πέρα από τα αρχαιολογικά, ιστορικά, λαογραφικά, φιλολογικά, τοπωνυμιολογικά και ευρύτερα γλωσσολογικά ντοκουμέντα, η αγάπη των Ελληνοβλάχων προς την πατρίδα των προγόνων τους, οι οποίοι κατοικούσαν στην περιοχή αυτή από τα βάθη των αιώνων, καταδεικνύεται από τις θυσίες τους σε όλους τους εθνικούς αγώνες, από τις φωτεινές προσωπικότητες που αναδείχθηκαν τους προηγούμενες  αιώνες και δεκαετίες και, κυρίως, από τις ευεργεσίες τους, οι οποίες και σήμερα προκαλούν δέος και σπανίως βρίσκουν νέους μιμητές!

Το να είσαι Βλάχος, Αρμάνος, Ριμένος, δεν είναι ντροπή. Το να μιλάς ριμένικα επίσης δεν είναι ντροπή. Και μάλλον ο Γεώργιος Αβέρωφ δεν αισθάνθηκε ούτε ντροπή και ούτε μια στιγμή «μειονοτικός»  που ήταν Αρμάνος !

 Ήταν γιος του Μιχαήλ Αυγέρου - Αποστολάκα και της Ευδοκίας Φάφαλη. Γεννήθηκε στο Μέτσοβο στις 15 Αυγούστου του 1815. Ήταν ο υστερότοκος γιος ανάμεσα στα επτά αδέλφια του - τρία κορίτσια και τέσσερα αγόρια. Στην αρχή ήταν βοσκόπουλο και παράλληλα μαθητής του Ελληνοσχολείου του Μετσόβου, όπου και έμαθε τα στοιχειώδη γράμματα. Όπως τότε οι περισσότεροι νέοι πολυμελών οικογενειών έφευγαν για "να κάνουν την τύχη τους" έτσι και ο Γεώργιος πήρε το δρόμο της ξενιτιάς. Ο μεγαλύτερος αδελφός του Αναστάσιος δούλευε ήδη σε εμπορική επιχείρηση του θείου του Ν. Στουρνάρα στο Κάιρο, στην Αίγυπτο. Έτσι το 1837, σε ηλικία μόλις 19 ετών, έφυγε από το Μέτσοβο, όπου γεννήθηκε και εγκαταστάθηκε αρχικά κοντά στον αδελφό του. Διευθύνει το κατάστημα υφασμάτων και εμπορεύεται το βαμβάκι. Μετά το θάνατο του αδελφού του συνεχίζει τις επιχειρηματικές δραστηριότητές του. Αργότερα, το 1866 εγκαθίσταται στην Αλεξάνδρεια, όπου και ασχολήθηκε με δική του πλέον εμπορική επιχείρηση εισαγωγών - εξαγωγών. Στο εμπόριο αυτό κατάφερε να εξάγει στη Ρωσία τεράστιες ποσότητες, για την εποχή εκείνη χουρμάδων, και ακολουθώντας το τότε εμπόριο ανταλλαγής ειδών ζήτησε και εισήγαγε μεγάλη ποσότητα χρυσονημάτων (μπρισίμ). Αυτή ήταν η πρώτη του εμπορική πράξη που του επέφερε τεράστια κέρδη και τον καθιέρωσε γενικότερα.

Ευαγγελίστρια Αλεξάνδρειας (1885)

στρατιωτική σχολή των Ευελπίδων
ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ (1898).

Έτυχε τότε να παντρεύεται ένας Αιγύπτιος Πασάς και σύμφωνα με τα έθιμα οι παριστάμενοι στο γάμο έπρεπε να φορούν χρυσοκέντητες στολές. Έτσι τα εισαγόμενα αυτά "χρυσονήματα του Αβέρωφ" , όπως ονομάστηκαν , κυριολεκτικά έγιναν ανάρπαστα σε πολλαπλάσια τιμή, τόσο από τη Βασιλική Αυλή όσο και από τους αξιωματούχους της χώρας. Μ΄ εκείνο το κεφάλαιο που απέκτησε ο Αβέρωφ ξεκίνησε με συνεχή άλματα να δημιουργεί στη σειρά ευρύτατες επιχειρήσεις με εκπληκτικές επιτυχίες. Έτσι για αρκετά χρόνια θα ασκεί το αποκλειστικό εμπόριο υφασμάτων στο Σουδάν. Αγοράζει μεγάλο μέρος του βαμβακιού της Αιγύπτου καταφέρνοντας να το μεταποιήσει την κατάλληλη στιγμή,  όταν η ζήτηση στην Αγγλία ήταν αυξημένη, σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές, αφού το αμερικάνικο βαμβάκι δεν μπόρεσε να φθάσει στις ευρωπαϊκές αγορές.  Όταν η χολέρα εξαπλώθηκε στην Αίγυπτο ο Αβέρωφ δεν δέχθηκε να εγκαταλείψει την Αλεξάνδρεια κι έτσι πολλαπλασίασε τον κύκλο εργασιών του.

Το 1870 αναγνωρίσθηκε ως ο μεγαλύτερος έμπορος της Αιγύπτου. Από τότε άρχισε και το μεγάλο έργο της προσφοράς του. Τον Ιούλιο του 1882 θα φύγει για τη Βιέννη-και μετά από έντονη πίεση της τότε ελληνικής κυβέρνησης- επειδή ο αγγλικός στόλος βομβάρδισε την Αλεξάνδρεια με σκοπό να καταστείλει την εξέγερση του Αραμπί Πασά. Απέκτησε τεράστια περιουσία και βοήθησε την ελληνική κοινότητα της Αλεξάνδρειας ιδρύοντας σχολεία και νοσοκομεία.

Πολλές φιλανθρωπικές και κοινωφελείς πράξεις

Επειδή όμως η περιουσία του συνέχιζε να αυξάνεται με γεωμετρικό ρυθμό, προέβη σε πολλές φιλανθρωπικές και κοινωφελείς πράξεις και στην Ελλάδα. Θα αναδειχθεί πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας της Αλεξάνδρειας , αφού έθεσε ως όρο την αποπληρωμή των χρεών της κοινότητας,  τα οποία ανέρχονταν στο ύψος των 20.000 αγγλικών λιρών, και που ο ίδιος κάλυψε κατά το ήμισυ.

Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο
αποπεράτωση Γεώργιος Αβέρωφ

Μεταξύ άλλων, χορήγησε χρήματα για την επέκταση του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, την αναμόρφωση του Παναθηναϊκού σταδίου και τον ανδριάντα του Ρήγα Φεραίου και του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε' στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Αβερώφειο Παρθεναγωγείον Αλεξανδρείας (1885).

ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΕΤΣΟΒΟΥ
ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ (1872).

Με χορηγία του Αβέρωφ υλοποιήθηκε η πρωτοπόρος πρωτοβουλία της Ελληνίδας εκπαιδευτικού και φεμινίστριας Καλλιόπης Κεχαγιά (1839-1905) για την ανέγερση και σύσταση Εφηβείου. Σύμφωνα με την Κεχαγιά, η κατάσταση των ελληνικών φυλακών για τους ανήλικους ήταν απαράδεκτη, καθώς ανήλικοι τρόφιμοι συμβίωναν με τους ενήλικες με αποτέλεσμα συχνά η φυλακή από μέρος σωφρονισμού να μετατρέπεται σε ένα σχολείο παραβατικότητας. Το Εφηβείο Αβέρωφ αποτέλεσε υπόδειγμα σωφρονιστικού καταστήματος την εποχή εκείνη για την Ελλάδα. Διέθετε σχολείο, βιβλιοθήκη, εργαστήρια σε ειδικούς χώρους στα οποία εξασκούνταν οι τρόφιμοι, νοσοκομείο με αυτόνομους χώρους αναρρώσεως, μαγειρείο, τραπεζαρία και ναό. Πρότυπος θεωρείται και ο τρόπος και η διαφάνεια στην εξασφάλιση και διαχείριση των οικονομικών πόρων, η οργάνωση των εθελοντών, η αρχιτεκτονική του χώρου και ο εξοπλισμός του κτιρίου. Λίγα χρόνια όμως μετά την κατασκευή τους, και παρά το αρχικό όραμα, λόγω της ταραγμένης περιόδου του εθνικού διχασμού μετατράπηκαν άτυπα σε φυλακές πολιτικών κρατουμένων, αντιπάλων του εκάστοτε καθεστώτος. Τελικά κατεδαφίστηκαν το 1971.

Αναμαρμάρωση Παναθηναϊκού Σταδίου
ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ 
Καλλιμάρμαρο 1896

Παναθηναϊκό στάδιο - Καλλιμάρμαρο

Παναθηναϊκό Στάδιο (Καλλιμάρμαρο)

 Στον Αβέρωφ, επίσης, οφείλονται η ανέγερση κτιρίων και ιδρυμάτων, όπως η Σχολή Ευελπίδων, η Γεωργική σχολή της Λάρισας, το Ωδείο των Αθηνών, της Ελληνικής Φιλαρμονικής της Αλεξάνδρειας κ.α. Το μεγαλύτερο ευεργέτημα του πάντως θεωρείται η δωρεά 2.500.000 χρυσών φράγκων στο Πολεμικό Ναυτικό, χρήματα με τα οποία ναυπηγήθηκε το θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ».

Θωρηκτό Αβέρωφ
ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ (1898).

Ο Αβέρωφ υπήρξε οπαδός του Χαρίλαου Τρικούπη, καθώς πίστευε στην εκσυγχρονιστική προσπάθεια του Μεσολογγίτη πολιτικού. Πίστευε ότι αν κυβερνούσε ο Τρικούπης θα είχε αποφευχθεί η εθνική ταπείνωση του 1897 και η πτώχευση της χώρας.

Προς το τέλος της ζωής του διετέλεσε και πρόεδρος της Ελληνικής κοινότητας της Αλεξάνδρειας (1895-1896). Επί των ημερών του η κοινότητα γνώρισε μεγάλη ακμή, η οποία όμως οφειλόταν κατά κύριο λόγο στις μεγάλες δωρεές που έκανε ο ίδιος ο Αβέρωφ.

Ο Γεώργιος Αβέρωφ πέθανε στην Αλεξάνδρεια στις 15 Ιουλίου του 1899 και κηδεύτηκε σε πάνδημο πένθος του Ελληνισμού. Η Ελληνική Κυβέρνηση (του Γ. Θεοτόκη) στις 22 Απριλίου του 1908 έστειλε το εύδρομο "ΜΙΑΟΥΛΗΣ" και μετέφερε τη σορό του στην Ελλάδα,  όπου με ιδιαίτερες τελετές αναπαύθηκε στο χώμα της πατρίδας του που τόσα πολλά είχε προσφέρει. Η Ελληνική Πολιτεία, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τις πλούσιες προς το έθνος δωρεές και υπηρεσίες, τον ανακήρυξε Μέγα Εθνικό Ευεργέτη και ανήγειρε μαρμάρινο ανδριάντα προ των προπυλαίων του Παναθηναϊκού  Σταδίου

Η Διαθήκη του Μεγάλου Ευεργέτη, Γεωργίου Αβέρωφ συντάχθηκε ιδιόχειρα από τον ίδιον στις 18/30 Μαρτίου 1898 (στην οικία του που βρισκόταν στο ακίνητο των Αδελφών Βολανάκη) και επικυρώθηκε από το "εν Αλεξανδρεία" Ελληνικό Προξενικό Δικαστήριο κατά τη συνεδρίασή του στις 16/28 Ιουλίου του 1899, την επομένη του θανάτου του. Ακολούθησε τηλεγράφημα του Έλληνα γενικού Πρόξενου Ι. Γρυπάρη προς ενημέρωση του Βασιλέα των Ελλήνων και αργότερα στις 9 Αυγούστου 1899, στάλθηκε ακριβές αντίγραφο της διαθήκης, που βεβαίωνε ο ίδιος ο πρόξενος και που παραδόθηκε στην Ελληνική Κυβέρνηση. Η Διαθήκη τυπώθηκε και δημοσιεύτηκε στον ελληνόγλωσσο αλεξανδρινό Τύπο "Ταχυδρόμου" του Γ. Τηνίου (σε σχήμα 8, σελίδες 17).

Πηγή: Βικιπαίδεια